897 [= RM 94,18 (= 157,50)]

[Q]uen viu o mundo qual o eu ja vi

Martin Moxa

Notas

Texto

• *

  Copiada unicamente en A e sen correspondencia nos apógrafos italianos, a cantiga, como as dúas pezas precedentes (nº 895 e 896) e a que segue neste ciclo (nº 898), debe ser da autoría de Martin Moxa, trobador a que BV lle atribúen o poema nº 887, que cerra ese breve ciclo de textos, Amor non qued’eu amando (B 895, V 480), polo menos no estado actual dos manuscritos.
  Esta composición realmente é unha cantiga híbrida que nas dúas primeira estrofas nos sitúa nos parámetros xenéricos do sirventés ou da cantiga moral e na terceira e cuarta estrofas introduce tópicos esenciais da cantiga de amor. Na obra de Martin Moxa, clérigo trobador, salientan as sátiras de ton moralizante, que denuncian de forma xenérica a corrupción e a perda de valores do mundo presente (UC 878, 880, 888, 917). Utilizando tópicos clásicos como o do Ubi sunt?, a voz poética lembra con saudade o tempo pasado en que o mundo se rexía por virtudes como a verdade, a lealdade, o saber, o bo xuízo, o valor ou a xenerosidade, e describe o tempo actual, que aborrece, como un mundo ás avesas, pois nel imperan a vileza, a covardía, a necidade e a mentira.

  Esta modalidade poética de Martin Moxa debeu ser xa recoñecida na época, até o punto de ser utilizada como tópico literario polo trobador Joan de Gaia nunha sátira contra un prelado corrupto onde, entre outros argumentos para que acepte o convite a xantar, se lle di que nel van ser interpretadas cantigas de Martin Moxa, o que no contexto hai que entender como unha clara ironía, pois ao corrupto non lle agradaría ouvir en público cantares en que se criticasen os vicios e defectos que el tiña (véxase UC 1471).

  En calquera caso, o feito de que Joan de Gaia cite a Martin Moxa, sendo el un autor tardío do ámbito do conde Don Pedro de Barcelos, é un dos argumentos aducidos para defender a hipótese de que a cantiga Vós que soedes en corte morar (UC 879) é unha tençon entre o conde Don Pedro e de Martin Moxa.

• 5

  Sinar-se é ‘persignarse, facer o sinal da cruz’.

• 6

  A forma adverbial algur (talvez formación sobre algún coa influencia de alhur, que tamén debeu condicionar as formas nenlhur ~ nelhur; véxase UC/Glosario, s.v.) é verdadeiramente minoritaria en relación ao préstamo provenzal (alhur).

  Na lingua medieval, esterrar (<es + terra + -ar) é variante minoritaria fronte a desterrar (< des + terra + -ar).

• 13

  A forma fui, xeral como PIde pretérito de seer (e de ir), é tamén forma de P3: a pesar de que en xeral se estabelece unha oposición P1 / P3, fui (<fŭī) / foi (<fŭĭt), pola acción metafónica de -ī final nalgúns pretéritos fortes (cfr. tamén fiz vs. fez, sive vs. seve, tive vs. teve etc.), foi pode ser tamén resultado de P1, o mesmo que fui aparece esporadicamente como forma de P3 (sen efecto metafónico, por tanto, ou con xeneralización analóxica de unha ou outra persoa).

• 15

  É certamente inusual a aparición de grãadez (‘grandeza, liberalidade’) nos textos medievais (véxase CGPA, s.v.):

  Se fillou, e depois esto ar direi-vo-lo que fez:
  foi-ss' aa rua chorando e loand' a do bon prez,
  a Madre de Jhesus-Christo, por aquesta grãadez
  tan grande que feit' avia, e fez a todos chorar (CSM 258.47).

  Véxase tamén unha ocorrencia na Crónica de D. João I de Fernan Lopes:

  Como nobre senhor de rreall coraçom, em que nom soomente avomdava largueza de gramdes doões, mas aimda sse podia dell bem dizer que era huũ corremte rrio, de limpa e virtuosa graadez, com firme proposito, sem fazer tardamça, pos logo em sua voomtade, de rregar os coraçoões delles, das mui doçes aguas do agradeçimento.

• 15-18

  Acollemos a harmónica estrutura interrogativa proposta na edición de Stegagno Picchio, que contrasta coa articulación das frases interrogativas nestes versos por parte de Michaëlis e mais os seguintes editores. Eis o texto michaëliano:
            U foi mesur’ ou grãadez? u jaz
            verdad’? u é quen á ‘migo leal?
  ​​​​​​​          que fui d’amor ou trobar? por quê sal
  ​​​​​​​          a gente trist’, e sol non quer cantar?
  A partir desta formulación, non é posíbel a segmentación gent’é (v. 18) que solicita a proposta da editora italiana.

• 17

  O contexto aconsella a emenda da lección <sal>, tal como propón Setegagno Picchio, de maneira que o sentido sexa coherente a través da forma verbal fal, P3 do presente de indicativo de falir ‘faltar, fallar, errar’): ‘que foi do amor, ou por que falla o trobar?’. De todos os modos, son moi numerosas as pasaxes que nos cancioneiros presentan o erro <f>/<ſ> pola similitude formal de <f> co <s> alto.