108 [= RM 104,1]

Agora me quer’eu ja espedir

Nun'Eanes Cerzeo

Note

Testo

• *

  O descordo é unha variedade poética que ten como modelo o descort occitano, que era un tipo de composición constituída por cobras con diversas estruturas estróficas e metros. Esa discordancia formal sería reflexo do desasosego ou desequilibrio anímico causado polo mal de amor.

  Esta é a única poesía galego-portuguesa que a crítica considera de forma unánime como pertencente ao xénero do descordo, e a única que é caracterizada como tal no propio texto, cumprindo así outro dos requisitos desta modalidade.

  A “arquitectura” da composición de Nun’Eanes Cerzeo foi abordada por diversos estudosos, que propoñen variados esquemas métricos, porque a estrutura e a copia de B permite divisións diferentes e, mesmo, a consideración de unha ou dúas fiindas (véxase González 2018: 141-145).

• 10

  O verbo prender aínda presenta na lingua trobadoresca a convivencia das formas etimolóxicas nos tempos de pretérito (pris, presera, presesse, preser) coas formas analóxicas (prendi, prendera etc.). Cfr. nota a 74.13.

• 13

  Esta é a única aparición de soidade como voz metricamente trisilábica, pois en todas as restantes ocorrencias do corpus computa sempre como catro sílabas métricas.

• 14

  Para resolver a hipermetría do verso poderíase expunxir o nexo da perífrase verbal (ei partir) ou, alternativamente, reconverter agora en ora, como en 902.9, en que a lección <agora> de BV fai hipermétrico o verso. Para alén disto, existen diversas pasaxes en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta con ora face o errado agora doutro cancioneiro: 777.15 (ora B vs. agora V), 485.r2, onde o refrán da estrofa II presenta en BV a lección correcta ora, mentres que nas estrofas I e III aparece agora, que debe ser emendado, en 66.2, o Cancioneiro da Ajuda presenta agora (que precisa sinalefa) fronte a B que le ora (tamén correcto metricamente); e véxase tamén 980.16, onde existe concorrencia da correcta lección <ora> de A coa errada <agora> de BV.

• 18

  A utilización da grafía <ll> (vs. <lh>) para a lateral palatal sonora no corpus das cantigas só se rexistra esporadicamente nos cancioneiros apógrafos italianos no indefinido nulho/a; noutras voces a súa aparición é un fenómeno extraordinario, pois só se rexistran cinco ocorrencias dese tipo. Cfr. nota a 199.33.

  O participio desconortado, de orixe provenzal, convive con desconfortado (1441.15), igual que conorto, máis utilizado na poesía profana do que a variante patrimonial conforto. Véxase nota a 624.16.

• 18-19

  Para a correcta contaxe métrica debemos supor unha episinalefa desconortado‿/‿E.

• 19

  A lección <digadeꝯ> non permite a lectura digades de Michaëlis, aínda que noutras pasaxes existe a dupla posibilidade digades / diga Deus (cfr. nota a 524.4).

  Por outra parte, para a correcta contaxe métrica debemos supor unha episinalefa desconortado‿/‿E, feito que evita a expunción de que que practicaron Michaëlis e Littera.

• 20

  A manutención de eu (así en todos os editores) suporía unha anómala sinalefa coa condicional se. É, pois, aconsellábel a expunción de eu, que con frecuencia aparece espuriamente introducida no texto: así se verifica nos apógrafos italianos (B vs. A: 74.5, 85.16, 177.9, 282.10, 306.9; BV vs. A: 420.14 e 17; V vs. B: 1597.1), mais tamén, por exemplo, nunha ocasión en A (vs. B), en 228.7.

• 37

  A maiúscula inicial no manuscrito é un <C>, que podería interpretarse tamén como un <E> inacabado. Esta letra foi copiada inmediatamente despois do último verso da estrofa anterior, sen espazo interestrófico, e illada do resto do verso, que foi copiado na liña seguinte, como se o copista se decatase tarde de que debía deixar unha liña en branco. En calquera caso, é moi común a confusión <C>/<E> nos apógrafos italianos. Con efecto, este erro prodúcese, en xeral, no inicio dunha estrofa, dun refrán ou dun verso que solicita a conxunción copulativa: e vi-a <e uia> A, <Cuia / Cuia / Cuya / Cuya> B (302.r1), e a <ca> (494.32 e 35), e amigo <Camigo / Ca:- / Ca:- / Ca:-> B, <ca migo / ca / ca / ca> V (649.r1), E á <E a> B, <Ca> V (722.25), e a <Ca / Ca / Ca> B, <ca / ca / ca> V (767.r1), e a <Ca / Ca / Ca> B, <e a / e a / e a> V (792.r2), e amigas <Camigas> B, <E amiga> B’, <camigas> V, <e amiga> V’ (1048.9), e o <C o> B, <eo> V (1056.3), e assi <Cassy / Cassy> B, <cassy / cassy> V (1364.r3), e a <Ca> BV (1645.15) etc.
  Semella desnecesaria, por outra parte, a emenda michaëliana (seguida en González), que propón E[s]forçar-m’-ei.

• 55

  Nótese a segmentación d’ir ei (teoricamente posíbel) que Michaëlis (e González) fai de <direi>.

• 61-65

  Para a distribución dos versos nesta primeira fiinda, as estrofas precedentes con catro versos iniciais bisilábicos parecen ser o modelo a seguir, tal como estabeleceu Déborah González (e foi aceptado en Littera) que divide en dous segmentos cada unha das estrofas V-VIII.
  Por outra banda, dado o carácter conclusivo destes versos (‘Así é como quero probar a buscar vivir outra vida’) interpretamos que constitúen unha fiinda, e como tal recolle rimas doutras estrofas. Asemade, semella que o derradeiro verso da composición funciona como unha segunda fiinda independente, de carácter epifonemático.

• 61-66

  A ligazón sintáctico-conceptual do derradeiro verso da composición (de carácter epifonemático) cos versos anteriores (vv. 61-65) lévanos a considerar a existencia de unha única fiinda (que recolle as rimas doutras estrofas), en calquera caso cun número menor de versos –como é de regra– do que as diversas estrofas da cantiga.

• 66

  É esta a única ocorrencia do termo descordo nas cantigas¹ , consecuencia da súa mínima presenza na poesía profana galego-portuguesa.