I. Edicións críticas: Nunes (1972 [1932]: 236-237 [= LPGP 92-93]); Marcenaro (2013: 87); Littera (2016: I, 58-59).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 131); Braga (1878: 63); Machado & Machado (1953: IV, 28-29).
1 Amigos] Amigas BV 2 mereci] m’ety B : mēty V 3 en al] eu al V 4 por] pr / pr B 5 por] pro B 7 leixade-mi] leixa damhādar B : leixadamhādar V 10 vos] uez B : uos V 11 quanto] qūto B : q̄nto V; faz] fez BV 14 averei] ueerey B : acerey V 15 quanto] q̄nto BV 20 tant’é] eāte B : m̄te V
2 omen] ome Marcenaro 7 leixade-mi] leixad’a mí Marcenaro 11 coida[do]r] cuydador Nunes 12 eu] en Nunes 13 nen ũu] nen un Marcenaro : nẽum Littera 18 eu] en Nunes
(I) Amigos, nunca ninguén mereceu mal como eu merecín, conforme o meu pensamento, e non por outra cousa; mais ando como louco por iso, porque (o meu pensamento) me fai pensar en recibir o ben da miña señora.
(II) Mais deixádeme andar así, aínda que vós teñades poder, amigos meus, para me axudar; non sintades dó por min porque (o meu pensamento) me fai pensar en recibir o ben da miña señora, (III) pois sei que, de ningunha maneira, amigos, non recibirei ben dela por canto eu pensei; mais deixádeme andar así porque (o meu pensamento) me fai pensar en recibir o ben da miña señora, (1) pois sei que o que perdeu o xuízo, canto máis louco estiver por amor, tanto é mellor (para el).
Esquema métrico: 3 x 8a 8b 8b 8a 8C 8C + 8c 8c (= RM 160:318)
Encontros vocálicos: 7 -mi‿andar; 13 ũ͜u
Esta composición, con ligazón sintáctico-discursiva entre as estrofas a partir da primeira, unida adversativamente á segunda e con continuidade causal até a fiinda mostra un certo carácter de cantiga ateúda atá fiinda, xa que a ligazón adversativa ben podería xustificar unha puntuación sen ruptura estrófica final. Cfr. notas ás cantiga 55 e 74.
Resulta inevitábel a emenda do vocativo amigas do manuscrito para o masculino amigos, interlocutores que reaparecen no v. 9 (estrofa II) e mais no v. 14 (estrofa III).
En convivencia con outras fórmulas alternativas (véxase nota a 65.3, 230.10, 415.29), a frase formularia de tipo relativizante por excelencia é a meu cuidar ~ a meu coidar (tamén ao meu cuidar, 435.17; en meu cuidar, 746.3; a seu cuidar, 1659.3), que aparece con frecuencia ao longo do corpus da poesía trobadoresca profana. Aínda esta formulación presenta outras variantes amplificadas, como aquant’é meu coidar (tamén en 275.8), que conviven con quant’é meu cuidar (187.9, 549.14, 1186.1) e quant’é a meu cuidar (só en 454.5) e con outras variantes aínda máis extensas: segundo quant’é meu cuidar (1401.10), segund’agora meu cuidar (92.2).
A forma pronominal mi é susceptíbel de ser interpretada como forma tónica en función de CD «cuxa tonicidade se explicaría porque vai acompañado dun complemento predicativo»; alternativamente, tamén pode funcionar como CI, átono (mesmo coa posibilidade dunha segmentación m’i), «caso que se podería explicar porque vén rexido polo verbo que tipicamente expresa a predicación causante das construcións causativas (fazer), xa que nestas, como sabemos, cando o verbo que expresa a predicación causada é transitivo, o suxeito aparece pronominalizado en dativo. A analoxía coa construción predicativa é evidente: ‘por quanto mi faz cuidar d’aver eu ben’» (Monteagudo 2019: 114).
Nótese no refrán a vacilación fonética [o]~[u] que afecta coidador ~ cuidador, en liña con outros refráns en que tamén existe este tipo de alternancia. Cfr. nota a 568.5.
A grafía <mh> de BV indica que a forma pronominal é átona (en sinalefa con andar), feito que invalida a súa conversión nun tónico mí, tal como propón Marcenaro para evitar a necesaria emenda da forma verbal leixade (<leixada> en BV).
A aparente variación introducida por BV no refrán, con cambio de tempo verbal, semella un erro de transmisión textual que debe ser emendado.
O indefinido ũu (e tamén algũu e neũu) debería, aparentemente, computar como bisilábico, e así acontece con certa frecuencia ao longo do corpus; porén, na maior parte das súas aparicións funciona como unha forma monosilábica, revelando dese xeito que se trata dunha grafía conservadora. Algo similar acontece con bõo ~ boo (véxase nota a 241.10) e, aínda en menor medida, sõo ~ soo (véxase nota a 10.25), que son basicamente voces bisilábicas, embora nalgunhas ocasións computen como unisilábicas.
Obsérvese a repetición da conxunción completiva que tras unha frase parentética (véxase nota a 53.17-18):
ca sei que, per nen ũu logar,
amigos, que non averei
dela ben por quanto cuidei.
A emenda das erradas leccións <eāte> B, <m̄te> V leva para tant’é, paleograficamente xustificada e conveniente para a estrutura comparativa, que solicita dúas partes. No que respecta á forma milhor, con pechazón de /e/>/i/ por influencia de consoante palatal (por iode na súa base etimolóxica meliōrem), ten certa presenza na lingua trobadoresca.
Precedente
