I. Edicións críticas: Nunes (1973 [1928]: 297-298); Rodríguez (1980: 274 [= LPGP 386-387]); Cohen (2003: 583); Littera (2016: I, 467).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 227); Braga (1878: 123); Machado & Machado (1956: V, 54); Fernández Pousa (1959: 273).
III. Antoloxías: Magalhães (2007: 101).
1 vos] uos BV 3 vos] uos BV 4 vos] uꝯs B : uos V 5 vós] uꝯ BV 7 vos] uos BV 8 coita] corta V; sofreu] sofren B 10 vos] uos BV 11 a] o V 12 eu vo-los cobrarei] om. B 13 vos] uos B; tẽedes] teendes BV 15 min] mi V; vos] uos BV 16 direi-vos] diremꝯ V; vos] uos BV
En Rodríguez, Cohen e Littera o sexto verso de cada estrofa é considerado refrán.
4 amig’, o] amigo Nunes, Rodríguez, Cohen 10 vos] om. Rodríguez 13 tẽedes] teendes Nunes, Littera 15 min] mi Nunes, Cohen, Littera 18 amigo] amigu’ Nunes
(I) Querédesvos ir e non teño poder, por Deus, amigo, para volo impedir, e, se ficardes, quérovos dicir, meu amigo, o que vos darei a cambio: os días que non pasastes pracenteiramente, eu volos compensarei.
(II) Se vos fordes, sufrirei a maior pena que sufriu ningunha muller polo seu namorado, e, se ficardes polo meu amor, direivos o que vos farei por iso: os días que non pasastes ao voso gosto, eu volos compensarei.
(III) Ídesvos e desprezádesme e eu fico moi coitada por iso, e quedade por min, que vos convén, e direivos o que vos farei por iso: os días que non pasastes ben, ai meu amigo, eu volos compensarei.
Esquema métrico: 3 x 10a 10a 10a 19b 10a 10b (cfr. RM 13:18)
Encontros vocálicos: 18 amigo,‿eu
Esta composición presenta unha evidente conexión temática coas cantigas 959 e 960, tamén de Joan Airas, en que o trobador reclama a Deus polos días que pasa sen a súa senhor. Na realidade, o trobador introduce unha clara innovación no xénero de amigo, xa que parte do léxico propio do de amor, ao falar da coita polo senhor, que neste caso non fai referencia a unha muller –como na cantiga de amor–, senón a un home.
A pesar da nota tornel e da presenza das marcas coloccianas, nesta cantiga dificilmente podemos considerar a existencia de refrán polo feito de a terceira estrofa presentar un sexto verso con diferente redacción aos anteriores, por máis que no v. 12 o Cancioneiro da Biblioteca Nacional omitise parte do verso como se fose refrán. Para casos similares, véxanse, por exemplo a cantiga 532; e tamén, para refráns de un único verso fronte á posibilidade de refrán biversal (pola variación nalgunha das estrofas), véxanse UC 26 ou 555.
A segmentación do artigo en amig’, o facilita a sintaxe coa introdución do determinante do pronome relativo.
A lección dos apógrafos italianos mostra un evidente erro na interpretación do pronome vós, necesariamente tónico neste contexto, que comparece nos manuscritos como unha forma átona <uꝯ>, cun erro que se rexistra nos tres grandes cancioneiros. Así, en BV, pode verse a lección errada coincidente tamén en 402.11, 16 e 17 (cfr. <uos> na v. 5), 791.13, 840.17, 855.13, 920.14, 1052.5, 1111.11, 1195.15, 1264.6 etc.; do mesmo xeito, aparece en cantigas transmitidas só por un dos cancioneiros italianos: 183.17 e 185.21 (en B); 1013.1 (en V). Porén, o lapso de copia rexístrase tamén no Cancioneiro da Ajuda fronte ao Cancioneiro da Biblioteca Nacional (vós <uꝯ> A : <uos> B) en 72.13, 88.20, 90.16, 133.10, 134.24, 138.14, 315.8; e aínda existe en pasaxes con diferente lección conforme os manuscritos: 900.7 (<uꝯ> B vs. <uos> AV), 1022.7 (<uꝯ> V vs. <uos> B).
Neste verso semella aparentemente consolidado o desenvolvemento da consoante nasal implosiva a partir da nasalidade inicial (tĕnētĭs > tẽedes > teendes). No entanto, achamos que todos os datos suxiren que a consoante implosiva é desenvolvemento da nasalidade vocálica por parte dos copistas: en 552.16 tẽede presenta as leccións <Teende> B, <tẽede> V, que leva a fixar a forma tẽede, do mesmo modo que en 1477.5 a común lección <teendes> de BV ten de ser emendade para tẽedes pola rima con veedes (1477.6). No verbo viir, só rexistramos vĩid(e) en 778.5, xunto cun testemuño contraditorio en 774.r1, coas leccións <Uijnde> / <Vimde> / <Vijde> B e <nunde> / <nunde> / <uijde> V, que levan para un texto vĩide / vĩide / viide (con mínima variación lingüística no refrán).
Anterior
