I. Edicións críticas: Michaëlis (1990 [1904]: I, 43-44 [= LPGP 516]); Littera (2016: I, 632-633).
II. Outras edicións: Molteni (1880: 40-41); Carter (2007 [1941]: 13); Marques Braga (1945: 43-44); Machado & Machado (1949: I, 157-158); Arbor Aldea (2016b); Rios Milhám (2017: I, 85); Arbor Aldea & Santiago Gómez (2019: 72-73).
III. Antoloxías: Fernández Pousa (1951: 52); Sansone (1990: 60-62); Diogo (1998: 35-36).
2 per morrer] por moirer B 5 ome] homē B 8 os] o(o)s B 9 é] ou B 14 min] mj B 15 ouvessen] euuessē B 16 oj’eu] eu oieu B 17 ou sofressen] ou soffresen A : esofressē B 19 averian] aueran {am} A 23 sofr’a] soffr(o) a A : sofro a B 24 mundo, e] mūde B 26 ouço] ouzo A : ouco B 28 non] nē B
1 perderán] perderan Michaëlis 3 se verdad’é] s’é verdade Michaëlis 5 perdera] perderá Michaëlis, Littera 9 é] e Michaëlis, Littera 12 e] en Michaëlis : em Littera 14 coit’a min] coita min Michaëlis : coita mi Littera 19 log’] hoj’ Littera 20 ca ‘tender] c’atender Michaëlis 23 sofr’a] soffro a Michaëlis 28 mort’e non] morte nen Michaëlis
(I) Moitos din que perderán a coita de amor só con morrer, e, se é verdade, ben se poden conformar, mais eu non o podo crer: que un home perdera a coita de amor sen ter o ben da dona que lla fai padecer.
(II) E os que creron isto, Deus!, é porque queren vivir máis, xa que non están satisfeitos de quen esperaban obter ben, e fan unha enorme loucura, ou certamente o amor non os ten nunha coita tal como a que me a min fai sufrir, (III) porque se eles tivesen tal coita de amor cal a que eu hoxe teño, ou sufrisen un mal tan grande como o que eu sufro pola miña señora, logo haberían de querer moito máis a súa morte que esperar vivir tan sen gusto (IV) como hoxe eu vivo, e non por outra cousa; e por isto sufro a maior coita do mundo e o maior mal, porque non teño a certeza disto que ouzo dicir; e isto me fai protexer da morte, e non doutro temor.
Esquema métrico: 4 x 8a 8b 8a 8b 8c 8c 8b (= RM 101:49)
Encontros vocálicos: 24 mundo‿e
Esta cantiga trata o motivo raro da incerteza de que a morte poida apagar o sufrimento amoroso, nun orixinal procedemento hiperbolizante da coita. Na cantiga 86 o trobador volve retomar este motivo.
En Michaëlis e Littera só aparecen ligadas explicitamente as dúas últimas estrofas da composición. Sobre o carácter de cantiga próxima ás cantigas ateúdas, cunha copulativa e das dúas primeiras estrofas, véxase nota á cantiga 74.
A lección certa é, sen dúbida, se verdad’é, evitando a crase da conxunción condicional se, que, como ca e que, non é elidíbel na lingua trobadoresca (véxase Ferreiro 2013b: 463).
O sentido parece solicitar a forma de pasado, neste caso o antepretérito perdera, embora o futuro tamén sexa posíbel; isto é, en contraste do que cren moitos que lles vai pasar no futuro, o trobador non se fía de que ninguén perdera a coita no pasado.
O cancioneiro da Ajuda mostra unha clara preferencia pola forma ome face á variante omen, máis frecuente nos apógrafos italianos (mais véxase nota a 129.14). Deste xeito, nos textos transmitidos por A e por B, achamos con frecuencia a oposición ome / omen (66.19, 68.1, 74.28, 121.11, 129.27, 131.11, 132.24, 139.8, 164.2, 174.7). Véxase tamén nota a 559.9.
A segunda estrofa presenta un teor discursivo un bocado complexo. Enténdase: ‘E os que creron iso, deus!, é porque queren vivir máis –pois non reciben o ben de onde querían recibilo– e fan unha gran loucura, ou, certamente, Amor non os ten na mesma coita que me fai sufrir a min’.
A forma verbal é (conxunción copulativa en Michaëlis e Littera) constitúe o verbo principal dos vv. 8-11, coordinado con fazen (v. 12) e, con ligazón disxuntiva, con ten (v. 13). Nas edicións precedentes (Michaëlis, Littera), fazen funciona como verbo principal, para o cal foi necesario, alén de interpretar como copulativa a forma verbal é (v. 9), converter a copulativa inicial do v. 12 no pronome adverbial en.
A lección de Michaëlis tamén é lexítima, pois min pode aparecer sen preposición (véxase nota a 5.2); por súa parte, Littera modifica o pronome (min > mi) de modo que banaliza lingüisticamente o verso.
A forma <soffresen> é outra mostra no Cancioneiro da Ajuda de diferentes confusións gráficas no ámbito das sibilantes, nomeadamente da grafía <s> en contextos en que representa /s/, grafado de regra con <-ss->. Esta grafía detéctase especialmente en desinencias do pretérito de subxuntivo: <amase> amasse (409.6), <deues(e)> devesse (282.14), <disses(e)> dissesse (409.21), <ousas(e)> ousasse (346.3, 982.22), <podes(e)> podesse (409.2), <quisesedes> quisessedes (88.15, 812.7), <uis(e)> visse (138.6). Alén desta desinencia, tamén se acha a mesma representación gráfica en <asi> assi (240.23, 318.15), <disesse> dissesse (199.28), <outrosi> outrossi (413.11, 17 e 23, cfr. outrossi no v. 5), <pos(o)> posso (409.14), <uasalo> vassalo (84.12), <uoso> vosso (362.2). Véxanse tamén notas a 66.21, 69.7, 80.10 e 89.2.
A lección averian de B é a correcta neste verso por razóns métricas e tamén porque é coherente na consecutio temporum, coas cláusulas subordinadas do período en pretérito de subxuntivo (ouvessen, v. 15; sofressen, v. 17).
A lección ca ‘tender mostra claramente a resistencia á sinalefa de ca co vocábulo seguinte (véxase Ferreiro 2012b: 405-406). Neste sentido, a representación c’atender de Michaëlis non representa fielmente a métrica trobadoresca. Cfr. nota a 74.19.
A aparición da grafía <z> en formas que regularmente presentan <c, ç> deben ser postas en relación con outras confusión gráficas que atinxen ao ámbito das sibilantes no Cancioneiro da Ajuda: en varias ocasións rexístrase <fazo> e <faza> faço e faça, ás veces en formas contractas (69.7 e 10, 117.17, 136.10, 189.24, 203.27, 273.22, 278.15, 403.2, 433.2), <ouzo> ouço (85.26) e <nazer> nacer (260.2). Véxanse tamén notas a 66.21, 80.10, 88.15 e 89.2.
Nótese como a ausencia de segmentación da copulativa (cfr. a lección <mort e> en A) en Michaëlis a obrigou a rexeitar o adverbio negativo non de A para acoller a conxunción copulativa nen de B a fin de tentar manter o sentido e a correcta sintaxe no derradeiro verso da cantiga.
De todos os xeitos, sería posíbel manter a integridade de morte, sen problema interpretativo ningún:
e esto me faz defender
de morte, non d’outro pavor.
Precedente
