I. Edicións críticas: Michaëlis (1990 [1904]: I, 490-491); Cunha (1999 [1945]: 126-127); Monteagudo (1984: 341 [= LPGP 719-720]); Littera (2016: II, 221).
II. Outras edicións: Cotarelo Valledor (1934: 197-198); Carter (2007 [1941]: 145-146); Machado & Machado (1960: VII, 42); Arbor Aldea (2016b); Vieira & Morán Cabanas & Souto Cabo (2015: 122); Rios Milhám (2018b: III, 410).
III. Antoloxías: Pellegrini (1928: 8); Nemésio (1961 [1949]: 127); Piccolo (1951: 171-172); Nunes (1959: 261); Oliveira & Machado (1959: 34); Álvarez Blázquez (1975: 176-177); Torres (1977: 165); Gonçalves & Ramos (1983: 211); Dobarro Paz et alii (1987: 28); Sansone (1990: 234); Jensen (1992: 252); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996b: 162); Diogo (1998: 165); Morán (1999: 54); [Morán] (2001: 62); Arias Freixedo (2003: 667-668); Brea López & Fernández Guiadanes (2014: 97-98); Souto Cabo (2017: 193).
8 quer] (quis) \quer/ A 15 amor non] amor (a)nō A 19 maior coita a que] {mayor} gran coita (tenn) aq̄ A
1 eno] ẽ-no Cunha 2 coidan] cuidan Michaëlis 4 contece oje] contec(e) og(e) Michaëlis : conteç’oj’ Cunha 8 quen a] quẽ-na Cunha 10 mas] mais Michaëlis, Monteagudo 13 per bõa] por bõa Cunha : per boa Monteagudo, Littera 18 do mar] d’amor Monteagudo, Littera 19 por maior coita a] po(la) mayor coyt’a Cunha 20 faz muitos] muitos faz Monteagudo
(I) Cantos hoxe aquí andan no mar coidan que non hai coita no mundo máis que a do mar, nin teñen outro mal; mais doutra maneira me acontece hoxe a min: a coita de amor faime esquecer a moi gran coita do mar, e considerala (II) como a maior coita de cantas existen a coita de amor, a quen lla Deus quere dar; e é gran coita mortal a do mar, mais non é tal, e por esta razón a coita de amor faime esquecer a moi gran coita do mar, e considerala (III) como a maior coita, abofé, de cantas foron nin son nin serán; e estoutros que non teñen amor din que non, mais eu direi cal é: a coita de amor faime esquecer a moi gran coita do mar, e considerala (1) como a maior coita aquela que fai esquecer a coita do mar, que a moitos fai morrer.
Esquema métrico: 3 x 10a 10b 10b 10a 10C 10C + 10c 10c (= RM 160:190)
Encontros vocálicos: 4 contece‿oje‿a
Esta cantiga, tamén considerada anónima, inscrita na temática mariña, forma parte do ciclo que António Resende de Oliveira sitúa entre 1282 e 1286, cando Paaio Gomez Charinho foi Almirante do Mar (véxase Oliveira 2019).
Sobre o carácter de verdadeira cantiga ateúda atá a fiinda desta composición, incluída na relación de Gonçalves (2016 [1993]: 269-270), véxase nota á cantiga 15.
Face ao valor xeral de coita no corpus trobadoresco, habitualmente ligado á coita d’amor, nesta cantiga a coita do mar ten de facer referencia á angustia provocada polas difíciles condicións de traballo e de sobrevivencia no oceano, así como ao mareo característico que a navegación pode provocar. Cfr. nas Cantigas de Santa Maria:
A Emperadriz, que non vos era de coraçon rafez,
com’ aquela que tanto mal sofrera e non hu͂a vez,
tornou, con coita do mar e de fame, negra come pez (CSM 5.126).
De calquera xeito, nótese o xogo paronomásico entre coita d’amor e coita do mar.
A expresión analítica estes outros, que só volve atestarse na cantiga 723.5, contrasta coa aparición do demostrativo reforzado est’outro e aquest’outro (véxase nota a 1237.32), que era relativamente frecuente na lingua medieval (véxanse, por exemplo, est’outro nas CSM 141.29; estoutra na Crónica Troiana (Lorenzo 1985: 370); estoutros no Livro de Falcoaria (Lapa 1931: 72), destoutra n’Ho Flos Sanctorum em Lingoagẽ (Lucas 1988: 35) etc.
Este verso foi revisado con bastante antención: o corrector acrencentou <mayor>, mantivo <gran> e eliminou <tenn>, ao tempo que indicou que maior debía colocarse antes de gran. Isto suxire unha hipotética lección maior gran coita (con sinalefa en coita‿a), construción que non achamos na lingua medieval, feito que nos obriga á expunción de gran, talvez esquecido, a pesar de todo, no proceso de revisión do verso.
Précédent
