760 [= RM 70,45]

Sanhud’and[ad]es, amigo

Joan Garcia de Guilhade

Notes

Text

• 1-3

  Enténdase: ‘Amigo, andas enfadado porque non me perdo contigo...’.

• 3

  A expresión adverbial sen engano aparece no corpus trobadoresco de maneira isolada:

  Farei-o, sen engano,
  ca ja en min meteu do seu i ben (1620.25)

  Porén do uso de per fe ~ par fe e sen engano en construción acumulativa, só se encontran outros dous rexistros na lírica trobadoresca (en Garcia Soarez e Vaasco Perez Pardal), o segundo deles con adxectivación de engano:

  Porque mi-o referistes ogano,
  que me non viu, per fe, sen engano,
  demandar-lh’-ei que se veja migo (845.17).

  mais, par fe, sen mal engano,
  non terria por guisada
  cousa, se el-Rei quisesse
  de molher cono nen nada
  vender, se o non ouvesse (1525.12).

  Na produción prosística aparecen con certa frecuencia as dúas expresións unidas copulativamente, con algunhas variantes expresivas, especialmente baixo a forma a bõa fe e sen mao engano, con algunhas variantes gráficas (a/en, bõa/boa, mao/maao, e/et...) conforme diversas documentacións recollidas no banco de datos do CGPA. Véxase esta expresión en numerosos documentos datados no final do século XIV e comezos do século XV da rexión de Noia (Barroso Castro & Neira Pérez 2008: 217, 249, 307, 343, 345 etc.); nestes instrumentos, mesmo pode continuar o reforzo asertivo con referencia aos Evanxellos:

  a bõa fe e sen mão engano e por juramento de Santos Avangeos; a boa fee e sen mao engano por juramento que sobre elo faço aos Santos Avangeos (Barroso Castro & Neira Pérez 2008: 321 e 339).

  Outrosí, a expresión sen mao pode verse en textos portugueses tardíos (1496, 1505) do Synodicon Hispanum, xa incorporada ao discurso sen o carácter formulario-adverbial, nunha fórmula reiterada:

  todo seja feito à boa fe e sen engano algum (García y García 1982: 175, 394).

  De calquera maneira, a expresión é antiga, pois xa aparece nun documento de 1269:

  Aqueste precto τ [  ]rauidis que e ffeyto τ outorgado a bõa fe τ sen engãno. ontre dõ fernã [   ]ne de caaueyro τ o conuẽto desse méénsmo lugar da una parte (cfr. CGPA).

• 4

  Fronte ás edicións anteriores deste verso, en que é modificada a letra manuscrita para a axustar a pretensas expresións trobadorescas, mantemos a lección de V, que resolve perfectamente o sentido, creando, ademais, unha evidente oposición entre o andar do v. 1 e o parar deste verso, cuxa acepción moderna, está ben documentada na lírica profana e nas CSM (véxase Glossário, s.v. parar). Deste modo, seguimos a lección do Cancioneiro da Vaticana (<ora u9 par eu9 digo>), interpretando que a forma par (V) e por (B) responden a diferentes desenvolvementos da forma <ꝑ> do antígrafo; algo moi semellante acontece no inicio dunha cantiga de Fernand’Esquio, en que as leccións de B (<ꝑ ey>) e V (<per ey>), neste caso inversas, reproducen a mesma situación que en Guilhade:
            O vos[s]’amigo trist’ e sen razon
            vi eu, amiga; mui pouco parei
            e preguntei-o por que, e non sei
            del senon tanto que me disse enton (1313.1-4).
  Os anteriores editores, partindo fundamentalmente de B, emendan a lección manuscrita mediante unha innovación certamente afastada do orixinal: ora vos jur’e vos digo (Nobiling, Nunes e Littera, xunto con Cohen, que suxire aínda outra lectura, tamén lonxe da lección manuscrita: «vel possis or’ a vós por e[n] vos digo».

• 7

  A resolución da hipometría versal fica facilmente resolvida coa adición dunha conxunción e inicial que moi frecuentemente se omite nos manuscritos. Casos semellantes documéntanse en 106.8, 151.7, 157.7, 163.11, 261.13, 293.8, 294.7 e 13, 332.7, 408.7, 447.7, 448.8, 490.19, 586.11 etc.

  Por outra parte, convén notar que a cualificación de louca para a amiga é, máis unha vez e de acordo coa orixinalidade do autor, exclusiva de Joan Garcia de Guilhade.

• 9-10

  Nótese a alusión a diversas prendas de amor, cales a baraça, a cinta e a touca.
  A baraça era unha ‘corda’ ou ‘cinta’ (da camisa) (véxase Rodríguez Parada 2019: 139). Cfr. a outra documentación na lingua trobadoresca, nunha cantiga de Joan de Gaia:
            En meio da praça,
            en saia de baraça:
            vede-lo cos, ai cavaleiro! (1452.11).
  A cinta é o cordón con que se apertaba a camisa ou o vestido á cintura. Por ese uso como ataxe, foi tomada como símbolo de unión e de fidelidade entre os namorados, que se intercambiaban anacos de cintas para mostrar que o amor era correspondido e tamén cando se separaban por un período longo, para manteren viva a chama do amor e a fidelidade.
  A touca era unha peza de tecido rectangular ou semicircular que as mulleres puñan na cabeza para cobrir e/ou adornar os cabelos, propia, en principio, de mulleres casadas ou prometidas (véxase Corral Díaz 2010).

• 13

  As cantigas de Joan Garcia de Guilhade subministran numerosos exemplos de autonominatio, coa súa nominal inclusión dentro das súas cantigas. Véxase, tamén, 757.13, 762.11, 768.1, 772.17, 784.10.

• 15

  A formulación dunha pregunta coa inclusión dunha conxunción e inicial, de carácter expletivo, é relativamente frecuente na lingua trobadoresca. Véxase, por exemplo, en Don Denis o mesmo verso e pregunta:

            E queredes que vos diga?

            Se Deus bon mandado mi dé,

            querria, saber, amiga,

            d’eles novas, vedes por que:

             porque é lá meu amigo (573.11).