925 [= RM 129,2]

Todos dizen que Deus nunca pecou

Pero Goterrez

Notes

Text

• *

  Esta composición forma parte dun conxunto de dez cantigas heterodoxas (escarnhos contra Deus), en diferente grao e con teor diverso, conforme a delimitación estabelecida e estudada por Martínez Pereiro (1998), coa seguinte progresión na heterodoxia contra Deus: 330 (Rodrig’Eanes de Vasconcelos), 230 (Joan Lobeira), 320 (Joan Lopez d’Ulhoa), 625 (D. Pedro de Portugal), 254 (Vaasco Gil), 925 (Pero Goterrez), 205 (Pero Garcia Burgales), 207 (Pero Garcia Burgales), 1546 (Gil Perez Conde), 1547 (Gil Perez Conde).

• 3-4

  Obsérvese o hipérbato, que desloca muitos: «ca lhe vej’eu desemparar seus muitos vassalos».

• 7

  É certamente inusual a grafía <cō estes> de V (por <comestes>) para com’estes, onde o til de nasalidade representa a nasal bilabial /m/ en posición explosiva. Na realidade, ao longo do corpus rexístrase un limitado número de grafías deste tipo: se mi-a <sēha> B vs. <se mia> A (225.2), se mi ar <ssēhar> B vs. <ssemhar> V (377.6=r2), descomunal <descōunal> B vs. <descomunal> V (497.9), e meu <ē eu> B vs. <e meu> V (1176.16), Estava-m’en <Estauā en> B vs. <Estauam eu> V (1219.1), dona <doā> V vs. <dona> B (1237.34), com’eu <cō eu> B vs. <com eu> V (1593.6 [= r2]), dona <dō a> BV (1664.3). É máis frecuente o proceso inverso: o -n- como unha marca de nasalidade vocálica (<bona> bõa, por exemplo).
  Por outra banda, nótese a aparición de min, forma tónica oblicua do pronome persoal, como CD sen preposición, tal como é relativamente frecuente no corpus das cantigas.

• 10

  En principio, a forma desamparar é típica das cantigas copiadas no Cancioneiro da Ajuda, fronte á variante desemparar, moito máis frecuente nos dous apógrafos italianos. Porén, a variación pode afectar tamén a BV, como acontece nestes caso, en que B acolle a forma desamparar.

• 13

  Fronte á moi rara grafía <nh> por <n> (véxase nota a 1015.7), o erro gráfico <lh>/<l> aparece con algunha frecuencia ao longo dos dous cancioneiros italianos apógrafos (con maior incidencia en V), e moi especialmente nun pequeno número de voces: ali <ali> A, <alhi> B (313.10); <alhy> B (466.19); <a(lhy)ly> B, <aly> V (1317.15); <aly> B, <alhy> V (1473.15); <ali> B, <alhi> V (1479.3); o pronome persoal tónico de P3: eles <elhes> B, <elles> V (489.17); ela <elha> B, <ela> V (632.18); elas <elhas> BV (1205.7); elos <elhꝯ> BV (1205.10); o verbo falar, con diversas flexións: falar <falar> B, <falhar> V (599.5); <falar> AB, <falhar> V (996.17); <falhar> V (1010.13); <falar> B, <falhar> V (1033.7); fala <fala> B, <falha> V (958.19); fale <fale> B, <falhe> V (722.11); e no substantivo vassalo(s): <vassalo> B, <ua ssalho> V (1503.10). Noutros vocábulos, a aparición de <lh> por <l> é moito máis esporádica: ala <alha> B, <ela> V (1252.27); camela <camelha> V (1449.16); olas <olhas> B, <olas> V (1634.8); velida <uolhi da> BV (676.12) etc.

• 13-16

  É un facto extraordinario a aparición da grafía <lh> para /l/ en calquera dos cancioneiros que transmitiron a lírica galego-portuguesa. Sen dúbida, a lección <uassalhos> de V constitúe un lapso, talvez similar ao que se detecta en textos escritos ou copiados en Portugal no final do século XIII, após a introdución das grafías <lh, nh> para as consoantes /ʎ/e /ɲ/ e antes da súa definitiva consolidación en terras lusitanas.

• 14

  Nótese a utilización do adxectivo mortal co valor de adverbio, que lembra expresións similares noutros textos, cando mortal vai ligado a outro adverbio en -mente. Así, no Sacramental (cfr. CGPA):

  E primeiramẽte que quẽ faz juramẽto que nom seja honesto de certa sabedoria, ou fazem blasffemando, asi como quando alguũ jura pello coraçõ, ou pello corpo de Deus, ou por alguũ nembro, ou o faz non catando rreuerẽça a Deus, asy como o que jura pellas chagas de Jhesu Christo, ajnda que jure a verdade, peca mortal e grauemente.

  Véxase, tamén, a seguinte pasaxe no Catecismo pequeno de Dom Diogo Ortiz (cfr. CGPA):

  E, quando os pecadores pecã mortal ou venialmẽte, leyxãdo as altas speculações, saibã duvidar e pregũtar aos letrados e aos prelados os casos duvidosos.

• 17

  Descartamos a posibilidade de editar no presente: e acor[r]e-lhes, por se tratar dunha estrutura copulativa en que os verbos, en principio, deben ser correlativos.

  A asimilación (e absorción) da vibrante final do infinitivo á lateral palatal inicial do pronome lhe ~ lhi ([ɾʎ] > [ʎ]), anulada na edición de Lopes e Littera, prodúcese ocasionalmente, sobre todo en textos transmitidos polo Cancioneiro da Ajuda, nas secuencias de infinitivo con lhe ou en formas de futuro co pronome lhe mesoclítico: creê-ll’-ei (142.29), querê-lles-ei (170.26), negá-ll’-ei (175.18), tẽê-ll’... (243.11), graci-ll’-ei (420.11), penhorá-lh’ei (454.14), acor[r]ê-lhes (925.17). Tal asimilación fonética rexístrase tamén nas Cantigas de Santa Maria: faze-lle (= fazer-lle) (CSM 82.23), tira-ll’... (= tirar-ll’...) (CSM 157.26). Tamén na prosa achamos este fenómeno, pois existen diversos encontros da preposición por co pronome lle que son resolvidos mediante a asimilación na tradución galega da Crónica de Castilla e da Estoria de España. Véxase, por exemplo, pole(s) ‘por lle(s)’, en Lorenzo (1975: I, 755, 787).