I. Edicións críticas: Nunes (1973 [1928]: 74-75 [= LPGP 693-694]); Sodré (1998: 87); Cohen (2003: 130); Pousada Cruz (2013: 272); Littera (2016: II, 187-188).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 94); Braga (1878: 49); Machado & Machado (1952: III, 306-307); Camargo et alii (1995: 44-45); Vieira & Morán Cabanas & Souto Cabo (2015: 108).
III. Antoloxías: Varnhagen (1872: 46-47); Tavares (1943 [1923]: 50-51); Varela Jácome (1953: 14-15); Nunes (1959: 369-370); Oliveira & Machado (1959: 108-109); Tavares (1961: 46-47); Martín Gaite & Ruíz Tarazona (1972: 51); Álvarez Blázquez (1975: 65-66); Landeira Yrago (1975: 158-159); Reckert & Macedo (1980: 128); Fiúza (1981: 48-49); Beltrán (1987: 46-47); Ferreira (1988: 79); Tavani (1989: 10); Pena (1990: 157-158); Jensen (1992: 246); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996a: 176); Brea López & Fernández Guiadanes (2014: 77-78); Souto Cabo (2017: 186); Gutiérrez (2023: 181).
5 ler] lez BV 10 ler] lez B : lex V 11 atender] ateder V 19 achei] acheu V
Nunes acrecenta unha hipotética estrofa oitava:
[E non o achei lá,
o que vi por meu mal:
e moiro-me d’amor].
5 ler] lez Littera 10 ler] lez Littera 17 pudi] pud’i Cohen, Pousada Cruz, Littera : pud i Sodré 20 [o] que por meu mal vi Nunes, Sodré, Littera : que por meu mal [eu] vi Cohen
(I) Vin eu, miña nai, andar os barcos no mar, e morro de amor.
(II) Fun eu, madre, ver os barcos na ría, e morro de amor.
(III) Os barcos no mar, e funos esperar, e morro de amor.
(IV) Os barcos na ría, e fun esperar por eles, e morro de amor.
(V) E funos esperar e non o puiden achar, e morro de amor.
(VI) E fun esperar por eles e non o puiden ver, e morro de amor.
(VII) E non o achei alí, o que eu por meu mal vin, e morro de amor.
Esquema métrico: 7 x 6a 6a 6B (= RM 26:125)
O número impar de estrofas, inédito nas cantigas de amigo de tipo paralelístico, levou Nunes a acrecentar unha hipotética estrofa final. Para o noso entender, trataríase de máis unha variación deste autor sobre o procedemento do leixa-pren máis regular, de forma que ás seis primeiras estrofas con rimas alternas -ar/-er, segue unha sétima estrofa conclusiva con rima independente, que cumpriría a función normalmente desempeña a fiinda.
Foi é a forma xeral de P3 de pretérito de seer (e de ir), mais tamén aparece como forma de P1, tal como acontece neste verso (e mais nos vv. 11, 13 e 16): a pesar de que en xeral se estabelece unha oposición P1 / P3, fui (< fŭī) / foi (< fŭĭt), pola acción metafónica de -ī final nalgúns pretéritos fortes (cfr. tamén fiz vs. fez, sive vs. seve, tive vs. teve etc.), foi pode ser tamén resultado de P1, o mesmo que fui aparece esporadicamente como forma de P3 (sen efecto metafónico, por tanto, ou con xeneralización analóxica de unha ou outra persoa).
Igual que acontece na cantiga 1164, de Joan Zorro, a forma <lez> (e <lex>) dos manuscritos debe ser emendada (Littera mantén lez) en prol de ler (‘ría, mar’), conforme a estrutura rimática da cantiga e o paralelismo sinonímico, pola probábel existencia, na altura cronolóxica das cantigas, desta voz de procedencia céltica (véxase Tavani 1988c). Porén, debe tamén ponderarse o principio, explicitado por Cunha na edición de Joan Zorro, de “não substituir uma dificuldade por outra”, razón por que o editor brasileiro mantén lez, embora non resulte convincente a súa tentativa de relacionar esta voz con lezer ou con lezíria (véxase Cunha 1999 [1945]: Glossário, s.v. lez).
O erro <r>/<z> pode acharse ao longo dos cancioneiros italianos en bastantes ocasións en posición final e tamén en posición interior. Véxanse algúns exemplos en final de palabra: por <poz> B (335.10); porque <poz q̄> BV (381.13); parecer <parecez> B (429.29); sofredor <ssof’doz> B, desejar <deseiaz> V (624.11, 14); morrer <morrez> V (1469.20), comprar <cōpraz> B (1586.17) etc. Cfr. nota a 732.10.
A copia destes versos (repetidos nos vv. 10-11) en BV mostra con que facilidade certos elementos lingüísticos poden ser esquecidos nos proceso de copia, especialmente cando forman parte da variación fono-morfolóxica da lingua, cal no/eno ou guardar/aguardar.
A minoritaria forma eno aparece con certa frecuencia ao longo dos cancioneiros, sempre a convivir coa variante máis evoluída no. Neste caso, o leixa-pren indica a necesidade da restauración da forma coa vogal inicial (cfr. v. 5).
Na nosa opinión, é xustamente a presenza do adverbio i no v. 19 que desaconsella a segmentación neste verso desta forma adverbial (*pud’i), tal como Cohen e Sodré e mais Pousada Cruz propoñen. Nótese, por outra banda, a hipermetría deste verso, perfectamente paralelo ao v. 14 (e non o pud’achar – e non o pudi veer), que confirma a posibilidade de existencia dalgunhas irregularidades métricas nas cantigas de factura máis tradicionalizante.
A métrica e o sentido xustifican a suplementación do verso co pronome eu, frecuentemente omitido nos apógrafos italianos. A expresión que por meu mal vi é moi frecuente no corpus trobadoresco, ás veces sen explicitación do pronome de P1 (177.2, 179.18, 193.14, 195.6, 509.10, 855.14, 1000.9, 1091.5, 1604.20), que vai sempre ao inicio (que eu por...) e nunca precedendo a forma verbal vi (solución de Cohen): e a senhor que eu por meu mal vi (131.17); por vós, que eu por meu mal vi (168.9); senhor, por vós, que eu por meu mal vi (237.7); nen vós, sen[h]or, que eu, mal dia nado, / por meu mal vi (259.25-26); A mia senhor, que eu por meu mal vi (332.1); de vós, que eu por meu mal vi (363.14); Senhor, que eu por meu mal vi (418.1); u non vir vós, que eu por meu mal vi (523.r); Mui fremosa, que eu por meu mal vi (810.7); pois mia senhor, que eu por meu mal vi (997.16); e vós, que eu por meu mal vi (1062.21); a mia senhor, que eu por meu mal vi (1085.r2).
Anterior
