I. Edicións críticas: Nunes (1972 [1932]: 32-34 [= LPGP 103-104]); Arbor Aldea (2001: 192); Lopes (2002: 471); Longo (2003: 20-21); Littera (2016: I, 71).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 16-17); Braga (1878: 5); Michaëlis (2004 [1896-1905]: 512-513); Machado & Machado (1950: II, 223-224); Rios Milhám (2018b: III, 381).
III. Antoloxías: De la Iglesia (1886: II, 121-122).
3 aguarda] dauar da V 4 desaguisado] de sāguisado V 5 vos] uos BV; guarda] gudarda B 7 seus olhos] se golhos B : semolhos V; guarda] guarde V 8 cos] des V; talhado] falhado B 9 o] e V; vos] uos BV 10 leuarma eiy bõ dia B : lerarmia ero bon da V 11 faria] taria V 12 vos] uos BV 13 porque] poz qⁱ B : poz q̄ V 14 outras] oudes V; melhoria] uelhoria B : nelhona V 15 por] yō B; én] est V; o] e V 17 m’oje manda] moiremādo B : mo ꝗmado V 19 porque] par q̄ B 20 nunca] uūca B 21 que vos] q̄ q̄uos BV 22 Deus] deue V; valha] na lha B 23 que pero convosco] ꝙ̄ ꝑo cō uosto V 24 nimigalha] nomigalha B : ny migalha V
1 vós] vos Nunes, Lopes, Arbor Aldea, Longo, Littera 2 guarda] guard’a Lopes, Littera 3 nen] non Nunes; aguarda] dá guarda Lopes, Littera 5 dá] da[n] Nunes : da[m] Lopes, Littera 10 -m’-ia] -vos-i(a) Nunes 11 faria] fari’a Lopes, Littera; mal leva] malleva Longo 12 d’outra] d’outros Nunes, Lopes : d’outro Arbor Aldea : doutros Littera 13 porque] pois que Lopes, Littera; leva] leua Nunes 15 son] sou Lopes; leva] leua Nunes 17 que m’oje] que amor Nunes : quem m’hoje Littera 18 manda] m’anda Lopes, Littera 21 aquele] [d]aquele Lopes, Littera; que vos] qu’en vós Nunes 23 manda] m’anda Lopes, Littera 24 por] per Lopes; nimigalha] nemigalha Nunes, Lopes, Arbor Aldea, Littera
(I) Miña señora, quen de min vos garda, prívame a min, e comete un erro, de recibir ben e nin se decata de que fai un despropósito; mais aquel que vos garda en feliz día naceu se cos seus ollos ben contempla o voso corpo ben feito.
(II) Se eu fose o que vos leva, ergueríame en bo día, porque non faría unha má escolla doutra (muller), e máis vos diría: porque vós levades vantaxe en ser mellor que as outras, por iso son eu o que leva por vós coitas noite e día.
(III) Miña señora –que hoxe me manda–, a vós fixen unha demanda certamente porque a vós as miñas demandas nunca vos importaron nada de nada; mais unha cousa sei, así Deus me valla: que aquel que vos manda, aínda que convosco manda, por vós (manda) pouco ou nada.
Esquema métrico: 3 x 7’a 7’b 7’a 7’b 7’a 7’b 7’a 7’b (= RM 63:1)
Esta cantiga de amor parece presentar unha alusión ao marido (vv. 5, 11-12 e 21), figura ben rara na poesía galego-portuguesa (véxase unicamente a cantiga 974 de Airas Engeitado; por outra parte, isto podería confirmar a existencia do gardador, aliado do marido coa función de vixilancia da senhor, e que remite, coa debida distancia, ao gilos e aos lauzengiers das líricas d’oil e d’oc (isto é, dos miscradores ou cousidores galego-portugueses). De calquera maneira, a acumulación de erros de copia nos apógrafos e as dificultades de entendemento fan con que os diversos editores tentasen reconstruír, ás veces arbitrariamente, o sentido.
De acordo coa forma <uos> de BV, considerámos tónico o pronome vós, «[c]on valor enfático, en contrastes ou correlacións» (Monteagudo 2019: 100), pois as formas pronominais tónicas oblicuas poden funcionar como CD na lingua trobadoresca. Cfr. nota a 10.1.
Igual que vós no v. 1, min neste verso é tamén CD sen preposición. Nótese que é moi frecuente a aparición de guardar + mi(n), sen preposición: se guardardes mí (145.6), e min guardou / que vos non viss’, amig’; ... (604.10), porque non guardou min (725.14), mais vós guardade mí e vós de mal (1031.6), e como poderei / guardar de morte meu amig’e mí (1214.2).
É o singular dá o que permite falar dunha alusión ao marido, que en Nunes e mais Lopes e Littera foi reconvertido nunha forma plural.
O substantivo leva (‘acción de levar’ no v. 11, ‘premio, reconpensa’ no v. 13)1 só volve aparecer en 769.5. Con todo, é moi probábel que exista un xogo con maleva, voz usada repetidamente na tradución galega da Crónica de Castilla e da Estoria de España, que significa ‘préstamo’, derivado regresivo de malevar, talvez do lat. manum leuare, como precisa Lorenzo, que comenta este paso de Afonso Sánchez e outras atestacións do substantivo (véxase Lorenzo 1977: II, s.v. maleua):
Et o Çide soya fazer suas maleuas cõ elles. [...] Et el rrey tomou ende muy gran pesar, et sacou y logo sua maleua, et envioullis XXX et V mĩll morauedis, et outros tantos aos outros castellos da fronteyra, que o partissem ontre elles, segũdo fosse a reteẽça de cada castelo. [...] El rey se meteu logo ao camjno et foyse para Toledo et sacou y sua maleua muy grande, et enuiou dessa uez a dõ Aluar Perez de Castro cõ grande acorro apressa. [...] Et el rrey, desque os mandadeyros vio, vẽeose para Toledo et sacou y muy grã maleua et envioullis muy grande acorro (cfr. CGPA, s.v. maleua).
E o verbo malevar xa se rexistra nun documento ourensán de 1279:
Et se o ela queria pagar o que ela tirou et malevou, plazeria a essa dona Mayor et ficarse ya as suas boas a sa morte, et se o non queria fazer, ela o pagaria todo per sas boas, assi como as ten obligadas a seus devedores (cfr. CGPA, s.v.).
Só Longa transcribe correctamente a lección <dout̃> de BV (d’outra): ‘se eu fose o que vos leva, levantaríame en bo día, porque non levaría outra (diferente a vós), e máis vos diría: ...’.
A segmentación m’anda de Lopes e Littera no v. 18 (tamén no v. 23) anula o xogo entre a forma verbal e o substantivo sen achegar nada ao sentido e condicionando a puntuación e interpretación do texto, que nestas dúas edicións presenta múltiplas alteracións, nomeadamente nestes dous versos: Mia senhor, quem m’hoje manda / a vós, m’anda fiz, sem falha...
A expresión non dar u͂a palha ‘non importar nada’ ten un ton coloquial e irónico similar a outras expresións que o trobador utiliza na cantiga 382. Só a achamos na Crónica Troiana:
Este Nástor era o mays cruel et o mays derranjado que en todo Grecia auj́a, ca el nõ daría hũa palla por matar hũ home doadament (Lorenzo: 239).
Nótese a concordancia ad sensum: ‘mais (d)aquele que vos manda / sei tanto...’.
Agás Longo, todos os editores nivelaron arbitrariamente a forma nimigalha, con asimilación vocálica regresiva, coa xeral e maioritaria nemigalha.
Contrástese o sentido de 'boa constituição, boa forma' que o editor, Joseph Piel, atribúe a leva no Livro da ensinança de bem cavalgar toda sela (Piel 1986: 121).
Anterior
