990 [= RM 120,32]

Ora ja non poss’eu creer

Pero da Ponte

Note

Testo

• *

  A composición de Pero da Ponte é un pranto pola morte de Don Lopo Díaz, senhor de Haro e de Biscaia, que se produciu o 15 de novembro de 1236.

• 2

  En todas as edicións <ou> foi interpretado como un erro por <ao>. Con efecto, poderiamos estar perante unha evolución da aglutinación ao (> *au > ou; cfr. lat. uadō > *vao > *vau > vou), e, por tanto, estabelecer no texto crítico esta minoritaria e insólita forma, que se rexistra en dúas ocasións no corpus profano: 

  e onde sal i s’ar torn’a jazer
  ou jantar ou, se non, aa cẽa (1348.24);

  A donzela de Bizcaia
  ainda mi a preito saia
  de noite ou lũar! (1454.3).

  No entanto, a anómala presenza da preposición a co CD (quer mal o/ao mundo) fai verosímil a existencia dun erro <ou>/<o>, que se rexistra en múltiplas pasaxes do corpus nos dous cancioneiros apógrafos, mesmo na seguinte composición: prove <proue> A, <prouue> B (240.13); por <pour> B, <p̄> V (927.17); xo <xou> B, <xo> V (991.23), trobar <troubar> V (1434.22); cobrades <coubrades> B, <cobrades> V (1478.6); osa <osa> B, <ousa> V (1489.48); fodeu <foudeu> B, <fodeu> V (1509.21); o <ou> B (1534.5); doze <douze> B (1554.21); sacodiu <Sacoudiu> B (1577.9); maravilho <m̃auylho> B, <marauilhou> V (1662.12) etc. Nesta dirección apunta Nobiling na súa revisión da edición michaëliana: «Muito mais simples é mudar ou para o; pois querer ben e querer mal não se usam apenas, de acordo com sua significação original (“desejar bem”, desejar mal”) de forma intransitiva, mas também, com no mínimo a mesma freqüência, de forma transitiva» (Nobiling 2007 [1907]: 2018).

• 11-12

  Para alén da aparición de confunda en 115.27 (véxase nota), na lingua da poesía trobadoresca profana é xeral a forma cofonder, con evolución [nf] > [f] (véxase Ferreiro 1999: §101e), similar á variación inferno ~ iferno (véxase nota a 379.11), sendo minoritaria a forma máis conservadora confonder (só en 203.8, 216.10, 1050.5, 1224.15, 1407.6 e 1650.14). Con todo, a variación cofonder ~ confonder aparece con frecuencia nos cancioneiros: cofonder A vs. confonder B (197.28, 216.19), cofonder B vs. confonder A (194.7, 203.8, 216.10), cofonder B vs. confonder V (990.11, 1050.12, 19 e 22, 1497.19), cofonder V vs. confonder B (990.12, 1224.15, 1650.14). Cfr. nota a 379.11.

• 12

  Contra a preeminencia xeral das leccións de B, neste caso acollemos cofondeu de V, perfectamente paralelo á forma do verso anterior. Véxase nota ao v. 11.

• 17

  Fóra das cantigas, a locución adverbial a baldon ‘con abundancia, á vontade’ só se localiza nas Cantigas de Santa Maria:

  E ela o fez a seu sennor amar,
  assi que o leixou entrar a baldon (CSM 265.38).

• 19

  A métrica mostra como a presenza de que no manuscrito se debe a un lapso de copia, que engade un elemento espurio documentado noutras ocasións: B vs. A (244.2, 310.13), B vs. V (689.3, 1018.15, 1654.14).

• 22

  Fronte á posibilidade de e, pero, con independencia sintáctica das dúas conxuncións, optamos pola locución conxuntiva de valor concesivo e pero ‘aínda que’, de uso regular ao longo de corpus –cómpre sinalar, non obstante, que en bastantes ocasións é posíbel optar por unha ou outra lectura.

• 23

  A grafía -us de V (<façamus>) aparece case exclusivamente en formas verbais de P4 e nomes masculinos plurais. A súa esporádica presenza, limitada aos apógrafos italianos, e nomeadamente a V, mostra que é produto do desenvolvemento da abreviatura <9> en posición final, abreviatura herdada do latín, onde funcionaba como desinencia de nominativo nos nomes da segunda declinación, rematados en -us.

• 23-25

  Estes versos xa aparecían, cunha mínima variación, na anterior cantiga de Pero da Ponte:
            Mais façamos tal oraçon:
            que Deus, que prês mort’e paixon,
            o mande muito ben reinar (989.31-33).

• 24

  Nótese a confusión gráfica de B, ás veces presente en voces que poden sofrer contaminación gráfica (ou, quizais, fónica), do tipo fis / fiz etc.

• 27

  Ningunha das posibilidades que se enxergan a partir da secuencia <Esse / esse> de BV permite un texto semanticamente aceptábel (téñase en conta o matiz pexorativo de esse):
            e Deus, que o pode salvar,
            *Esse o lev’a bon logar
            pelo gran poder que end’á! (Michaëlis, Panunzio, Littera)
  
            e Deus, que o pode salvar,
            *e se o lev’a bon logar
            pelo gran poder que end’á! (Juárez Blanquer)
  Mesmo se podería contemplar unha outra posibilidade segmentatativo-interpretativa:
            e Deus, que o pode salvar,
            *é se o lev’a bon logar
            pelo gran poder que end’á!
  É por isto que acreditamos nun erro de copia <esse>/<assi>, que se rexistra tamén en 247.14 [A141, B262], na copia de B: assi Deus me perdon <assi d’s me ꝑdon> A, <esse d’s mj ꝑdon> B. Deste xeito, o texto fica correcto desde todos os puntos de vista:
            e Deus, que o pode salvar,
            assi o lev’a bon logar
            pelo gran poder que end’á!

• 30

  O verbo obridar, fronte a escaecer, é de uso restrito na poesía profana: se vosso desamor, que m’ora ten / forçado, non fezerdes obridar (23.31); assi me ten end’Amor obridado (130.7); vedes que[n] é, [e] non xe vos obride (512.11); non xi m’obrida o amor de Maria (1568.r).