392 [= RM 70,14]

Deus, como se foron perder e matar

Joan Garcia de Guilhade

Notes

Text

• 3

  Aínda coa articulación paroxítona de Dordia, tal como parece derivarse da probábel súa procedencia do nome grego Dorothea, e tendo en conta que Guiomar é tamén trisilábico, é precisa unha reintegración neste verso, que a copulativa inicial resolve perfectamente (casos semellantes documéntanse en 106.8, 151.7, 157.7, 163.11, 261.13, 293.8, 294.7 e 13, 332.7, 408.7, 447.7, 448.8, 490.19, 586.11 etc.). No relativo a outras edicións, nótese a forma Oordia de Michaëlis ou a introdución de ar ou er (ar foy ou er foi) que Nobiling e Littera consideraron.

  Dordia Gil está documentada, tanto no Livro Velho (LV 1M9) como no Livro de Linhagens do Conde D. Pedro (25B2), como filla de Gil Vasques de Soverosa (morto en 1245) e da súa terceira muller Maria Gonçalvez Giroa, e tamén se indica que foi monxa no mosteiro de Arouca. Canto a Guiomar, foi Carolina Michaëlis (2004: esp. 83-84) a primeira en a identificar coa media irmá de Dordia, mais os Livros de Linhagens informan de que Guiomar Gil de Soverosa casou con Joham Rodriguez de Briteiros e tivo catro fillos (16B6-7; 23B2). De todos os xeitos, figuran nos Livros de Linhagens varias doncelas de nome Guiomar que foron freiras, e, máis en concreto, no mosteiro de Arouca viviu como tal Guiomar Mendes (36G11), filla de Men Rodriguez de Vasconcelos (véxase Mattoso 1980 e Mattoso & Piel 1980; tamén Brocardo 2005: 61-62).

• 4

  Prender ordin é ‘tomar os hábitos relixiosos, ingresar nun convento’ é sintagma sinonímico de filhar orden, na cantiga 330. Cfr. omen d’orden ‘freire’ en 878.10. 

• 5

  Optamos, con Nobiling, pola conversión de én en ende, emenda que permite resolver a hipometría do verso. Michaëlis (por én [a] queimar) introduciu unha preposición a, que non se rexistra con mandar, e Lopes o adverbio ja (por én [ja] queimar).

• 7

  O substantivo perdiçon só é utilizado por Don Denis (541.17, 544.19, 557.15) e por Joan Airas (960.14), nos dous casos asociado a viver ou a vida.

• 9

  O vocábulo arlota, de orixe galo-románica (cfr. fr. ant. arlot, harlot, herlot, it. ant. arlotto, alrotto), de etimoloxía escura¹ , só conta con esta documentación na lírica profana, aínda que nas Cantigas de Santa Maria se rexistran arlotia (CSM 125.91, 346.53, 414.48) e arloton (CSM 305.48). O seu significado fundamental é ‘persoa de má vida’² . Por tanto, o verso aparentemente (e así é sinalado por Nobiling e Michaëlis cunha interrogación) indica que as arlotas viven precariamente (talvez escondidas no convento?) da raçon ‘ración’, vocábulo tamén documentado nas Cantigas de Santa Maria e mais en Pero da Ponte (1666.3). Con todo, debe ser considerada a posibilidade de que raçon (<ratiōnem) signifique ‘regra monástica’.
  Canto á grafía de <arllotas>, é de sublinhar que nos apógrafos italianos é sistemática a presenza de <ll> tras a consoante vibrante, tal como se pode comprobar nas restantes voces que presentan esta secuencia fonética: burlado <burllado> B (1606.14); canterlada <canterllada> BV (1359.3 e 13 <canterlhada> V; 1362.r3; 1366.36 <cancerllada> B) e canterladuras <cãterlladuras> B (1575.12); burlado <burllado> B (1606.14); escarlata <escarllata> BV (1634.14); parlar <parllar> B (1558.7); Morpirler <morpirller> (1673.15 e 26 <mõ pirller> B, <mõ pilher> V). Véxase nota a 29.22.

• 14

  A presenza da conxunción [e] no texto editado por Nobiling non é necesaria; por outra parte, Lopes opta por, a través da puntuación, estabelecer un sintagma rica de bon parecer.

• 17

  O verso permitiría unha outra puntuación, de modo que a pregunta afectase unicamente aos dous elementos iniciais: Que farei? Coitado moiro...