I. Edicións críticas: Michaëlis (1990 [1904]: I, 637-638 [= LPGP 118-119]); Miranda (2004: 140-141); Montero Santalha (2007: 22-23); Cohen (2010b: 14); Littera (2016: I, 119).
II. Outras edicións: Molteni (1880: 9); Machado & Machado (1949: I, 43-44); García (2001: 14); Rios Milhám (2017: I, nº 6).
III. Antoloxías: Nunes (1959: 230-231); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996b: 25-26); Magalhães (2007: 113).
1 Pois] Pors B 10 quantas] quanta e no B 18 todo o] tedeo B 23 dessinei] dessmey B 25 Os] Or B 26 foi] Fai B 32 pois-la en concelho averg[o]n[h]ei] Poyslla en concelho auey guey B
4-5 o amor, que lh’ ei, [e] a ‘ncobrir / a ela que me faz perder Michaëlis : o amor que lh’ei ancobrir / e ela que me faz perder Miranda : amor que lh’ ei <e m’> encobrir / dela, que me faz <sen> perder Cohen : o amor que lh’ hei [e] ‘ncobrir / ([a] ela, que me faz perder!) Montero Santalha 6 que] ca Cohen; poden] pode Miranda, Cohen; [o sem, non me quer i valer] Littera 11 manso sabe falar] mansa sabe falar Michaëlis : om. Miranda, Cohen 14 [e]] om. Michaëlis, Miranda; [ca] Cohen, Littera; pod’] pode Michaëlis : pod[e] Miranda 16 ca a feito] c(a) a feito [ja] Michaëlis 18 per] por Miranda; todo o] tod(o) o Michaëlis : todo[l]o Miranda : todo Littera; mund’e] mundo, e Michaëlis; ferir] [re]ferir Montero Santalha; [in]querir Littera 20 vos] vus Michaëlis 22 possa] poss(a) Michaëlis 26 foi] fui Montero Santalha 27 leixarán] leixaran Michaëlis : leixaram Miranda 32 pois-la] pois l(a) Michaëlis : pois lla Miranda : poi-la Montero Santalha; concelho averg[o]n[h]ei] concelh(o) averigüei Michaëlis : concelho averigüei Montero Santalha : concelho avoguei Miranda : concelh'avoguei Littera
(I) Pois de nada me vale amar moito á miña señora, nin servila, nin o ben que eu sei negar o amor, que lle teño que ocultar, e (non me vale) ela, que me fai perda, do cal non poden entender a causa, xa eu non a negarei máis e polo menos saberán de quen recibo tal agravio: (II) da máis bela de todas cantas alguén viu no mundo e da que máis docemente sabe falar de entre as que alguén ouviu falar. E non vola describirei máis, pois calquera se pode decatar de quen se trata: xa máis non direi o seu nome, porque xa a nomeei a feito.
(III) E quen a quixer importunar e atacala axiña poderá achala, porque –non vos mentirei– non ten ela un aspecto tal que se poida esconder, e por como eu a describín han de a achar, diso teño a certeza.
(IV) A aqueles que adoitaban importunarme descubrinlles a identidade da miña señora: agora xa me deixarán descansar, pois era incapaz de me librar deles, pois ben fixen que a coñecesen, porque ela non me quixo facer ben; e creo que me vinguei ben dela, xa que a avergoñei en público.
Cantiga de amor, do tipo de mestría. O texto está constituído por catro estrofas unissonans de oito octosílabos agudos.
Esquema métrico: 4 x 8a 8b 8a 8b 8c 8c 8d 8d (= RM 107:3)
Encontros vocálicos: 6 mi-‿o; 16 mi-‿a; 19 xi-‿a; 22 possa‿asconder; 25 so·i·an; 27 mi‿ora; 32 pois-la‿en concelho‿averg[o]n[h]ei
Fronte ás diversas opcións editoriais, todas elas con emenda da lección manuscrita ou coa fixación dunha forma inexistente como ancobrir (Miranda), mantemos o texto do manuscrito coa perífrase verbal aver + a + infinitivo. O verbo encobrir presenta elisión da vogal inicial e- (cfr. tamén en 261.11: a ‘ncobrir), do mesmo modo que outras voces foneticamente similares que se poden achar ao longo do corpus, sempre após vogal a: endurar: coita ‘ndurar (155.r2, 195.15 e 18); ensandecer: querria ‘nsandecer (182.7), a ‘nsandecer (182.16), ela ‘nsandeci (389.5); entender: ela ‘ntendi (1092.9), podia ‘ntender (1249.9). A mesma elisión pode verse en a ‘ndar (700.r2) e mais en ela ‘nton (1400.5), para alén doutros encontros con crases similares. Véxase nota a 18.16, 51.1, 73.19, 358.21, 878.1.
Interpretamos ela como CD, paralelo a amor, dependente de negar, isto é, ‘non me socorre o amor, que eu lle oculto, nin ela, que me fai perder...’. Na lingua trobadoresca, ao igual que acontece co CI (véxase nota a 5.2), tamén as formas pronominais oblicuas en función de CD poden aparecer sen preposición (cfr. nota a 10.1).
Parece innecesaria a emenda para singular en poden, xa que a forma verbal se debe referir de modo xenérico a aqueles que preguntan polo nome da dona. Pola súa parte, non ten sentido ningún a refacción completa do verso en Littera.
Aínda que conta con máis atestacións que chus, vel móstrase tamén regresivo, sobre todo fronte a partículas como ar e ou. Véxase, así, a significativa mudanza que se rexistra nos apógrafos italianos en relación á presenza de vel no Cancioneiro da Ajuda: 237.11 (vel A vs. ar B); 982.17 (vel A vs. ou BV).
A lección de B permitiría unha interpretación diferente: quant’ á e no mund’ ome vir (‘canto existe e se pode ver no mundo’). Mais a repetida aparición no corpus da mesma idea expresada de xeito moi semellante á desta cantiga desaconsella optar por seguir de modo fiel o manuscrito e, por conseguinte, considerar a existencia dun erro <e>/<s> en B (véxase, por exemplo, <quie> quis en 90.3).
A lacuna textual neste verso, explicábel por homoioteleuton (uir ... oyr), pode ser suplida con certa verosemellanza a partir da estrutura rimática e de contextos similares noutras cantigas. Cfr. tanto a vi fremoso parecer / e falar mans’e fremos’e tan ben (269.4-5), Bon doair’avedes e manso falades (1568.4).
Oir é, obviamente, forma de futuro de subxuntivo paralela a vir (v. 10).
Non rexistramos no corpus trobadoresco ningún caso de hiato de pode con palabra iniciada por vogal e-, ao tempo que a secuencia pode entender forma sempre sinalefa (639.18, 1329.6). Deste modo, a copulativa acae ben, métrica e sintacticamente, no contexto para nivelar a métrica do verso (cfr. nota a 5.4).
A locución adverbial modal a feito conta con poucas documentacións no corpus trobadoresco: 1201.9, 1334.16, 1405.3, 8 e 15.
Trastornar é máis outra voz escasa na lingua trobadoresca, pois só volve aparecer en 1654.18.
É verdadeiramente incomprensíbel a lección todo[l]o de Miranda, por canto tal forma só podería ser produto do encontro do plural todos co pronome identificador masculino; neste caso, todo é, obviamente, singular.
O adverbio festinho ‘de présa, axiña’ tamén é de uso moi restrito na lingua medieval, en liñas xerais, e en particular na lingua das cantigas profanas (só se rexistra en 1651.14). Parece unha voz exclusivamente poética, pois só a achamos, para alén da lírica profana, na lírica relixiosa (véxase CSM 43.47, CSM 406.56).
A frecuente frase formularia por non mentir, que permite a interpolación de diversos elementos (por vos non mentir, por vos eu non mentir etc.), equivale a outras expresións de certeza, como per bõa fe, de pran etc. Neste caso presenta a forma por vos ome non mentir, que non volve aparecer no corpus. Véxase tamén 25.19, 92.6, 113.16.
Neste verso aparece o único rexistro de dessinar ‘describir, dar os sinais de alguén’ da poesía profana galego-portuguesa (cfr. nota a 479.1).
Nótese a presenza de un dos moitos anacolutos presentes nas cantigas, con concordancia ad sensum: «Aos que ... fui eu...».
A forma foi é tamén P1 de pretérito de seer (e de ir): a pesar de que en xeral se estabelece unha oposición P1 / P3, fui (< fŭī) / foi (< fŭĭt), pola acción metafónica de -ī final nalgúns pretéritos fortes (cfr. tamén fiz vs. fez, sive vs. seve, tive vs. teve etc.), foi pode ser tamén resultado de P1, o mesmo que fui aparece esporadicamente como forma de P3 (sen efecto metafónico, por tanto, ou con xeneralización analóxica de unha ou outra persoa).
Repárese na presenza da solución lhe-la para o conglomerado pronominal do CI lhes co CD o(s)/a(s). Tal aparición é un feito inusual no corpus, onde só se rexistra en sete cantigas (170.2 e 17, 199.19, 290.8, 886.9, 910.15, 1117.7)1 , tal como acontece actualmente na maior parte do territorio galego-portugués, coa neutralización lho(s)/lha(s).
A interpretación de Cohen (avergonhei) pode xustificarse do punto de vista paleográfico; os erros de copia en <auey guey> poden ter relación co <uinguey> final do verso anterior, e máis aínda tendo en conta a banal confusión <u>/n>, a ausencia de <h> na grafía <nh> e mais o erro <y>/<r> en que os copistas de B incorren con frecuencia: <moytal> mortal (382.17), <foy d’s> fordes (457.11), <podey> poder (1468.10), <poy> por (1491.4), <ꝑdey> perder (1590.15), <dayã> daran (1615.18) etc. E, por outra banda, avergonhei é moi coherente coa expresión en concelho (véxase infra), sen que existan problemas métricos, xa que se pode considerar a existencia de dúas sinalefas: -la‿en e concelho‿avergonhei. Ademais, avergonhar, de escasa aparición na poesía profana (146.30), volta a aparecer no mesmo trobador (7.5 e 24).
A secuencia <s-l> (e <r-l>) en que está implicada a forma arcaica lo(s) ~ la(s) do pronome identificador (artigo ou pronome) no encontro con certos vocábulos acabados en -s (ou -r) debe ser lida como [l], independentemente de que a grafía presente a forma máis antiga (véxase tamén nota a 83.21 e 139.2). No corpus trobadoresco profano, o pronome identificador sofre asimilación fonética xeral con diversos elementos lingüísticos (pronomes, adverbios, conxuncións, e con algúns nomes e/ou participios; véxase nota a 5.10), especialmente con pois. En calquera caso, nótese como para a consoante lateral é utilizada a grafía <ll> en <Poyslla>, de igual maneira que se rexistra noutra ocasión <poyllo> (1337.18) e, mesmo, formas do tipo <pello> para o encontro da preposición por ~ per co artigo (1346.2, 1448.5), grafías arcaizantes que mostran nos apógrafos italianos restos visuais da asimilación fonética producida en período protorománico e que a produción prosística conserva con moita frecuencia. Véxase nota a 29.22. Cfr. nota a 87.9.
Finalmente, a expresión en concelho (‘publicamente’)2 constitúe unha locución adverbial que se reitera no corpus (véxase tamén 470.3, 983.13, 1552.19, 1612.8), coa variante a concelho (629.8).
Na Crónica Troiana, así como noutras obras medievais, é moi frecuente a expresión en praça, sinónima de en concello (véxase CGPA, s.v. en praça ~ em praça). Esta expresión presenta tamén a variante de praça, frecuente nas crónicas de Fernan Lopez (véxase CGPA, s.v.) e noutras obras, como a tradución da Confessio Amantis (véxase Faccon 2012: 307) ou a Estoria de Dom Nuno Alvrez Pereyra (véxase «Glossario» en Calado 1991: s.v. praça).
Nous utilisons des cookies de tiers à des fins analytiques pour pouvoir connaître les habitudes de navigation (par exemple, les pages visitées). N'oubliez pas que si vous acceptez les cookies de tiers, vous devrez les exclure des options de votre navigateur ou du système proposé par des tiers.
Cliquez sur le bouton correspondant pour accepter ou rejeter les cookies :
Précédent
