I. Edicións críticas: Michaëlis (1990 [1904]: I, 170-171 [= LPGP 690]); Pousada Cruz (2013: 215-216); Littera (2016: II, 184).
II. Outras edicións: Molteni (1880: 78-79); Carter (2007 [1941]: 48-49); Marques Braga (1945: 156-157); Machado & Machado (1949: I, 297-298); Camargo et alii (1995: 78-79); Arbor Aldea (2016b); Rios Milhám (2018a: II, 170).
2 non lle-lo] non lle lo (ouso dizer) A 3 amparar] enparar B 4 leixan] posseu B 5 direi] dire A; -lles eu a verdade e] lhis eu auerdade B 6 direi] Dire A; -lles] lhis B 7 vi] nūca uj B 8 nen] De B; lles] lhis B 9 lles] lhis B 10 ca lles] q̄lhis B 11 oj’eu] eu B; prez] prazer B 13 -lles ca ensandeci] lhis ca ensandori B 15 grav’] g̃ue B 16 lles] lhis B 17 -la-] lo B 19 si Deus me] se d’s mj B 20 direi] dire A; -lles] lhis B 22 a eles viren] eles uirē mj̄ B 23 lles] lhis B; u] du B 24 me] om. B 26 querê-lles-ei] querelles ei (eu) A : q̄irey lhis eu B 27 -lles ca] lhis q̄ B
5 verdade] verdad(e) Michaëlis : verdad' Littera 15 min] mi Michaëlis, Littera 19 verdade ... me] verdad’é ... mi Michaëlis, Littera 22 creerán] creeran Michaëlis 23 verdade] verdad(e) Michaëlis
(I) Pregúntanme por que ando sandeu, e non llelo quero eu xa ocultar máis; e, xa que non me podo librar deles nin deixan que manteña oculto o meu mal, direilles eu a verdade e non outra cousa: direilles que ensandecín pola mellor dona que vin, (II) e a máis fermosa –diréillelo realmente, pois non lles quero ocultar nada do que me pasa, porque lles quero ben–, e pola que hoxe eu coñezo de máis valía; e se de novo me preguntaren outra vez, direilles que ensandecín pola mellor dona que vin.
(III) E Deus sabe o difícil que é para min dicirlles o que sempre ocultei! Mais, porque me apreman, direi aos meus amigos, e a outros non, unha gran verdade, así Deus me perdoe: direilles que ensandecín pola mellor dona que vin.
(IV) E se eles a viren, crerán que eu lles digo a verdade, sen dúbida, e deixarán xa de me preguntar; e se tampouco o quixeren facer, querereilles eu dicir a verdade: direilles que ensandecín pola mellor dona que vin.
Esquema métrico: 4 x 10a 10b 10b 10c 10c 8D 8D (= RM 199:3)
Encontros vocálicos: 5 verdade‿e; 23 verdade,‿u
Como acontece en moitas cantigas transmitidas por A e B(V), percíbense, para alén dalgunhas variaciacións de tipo lingüístico, un cambio de perspectiva, como se pode comprobar no v. 4 (leixan vs. poss’eu) ou no v. 22 (se a eles viren vs. se eles viren min): acreditarán nas súas palabras se ven a sennor (A) ou se ven o trobador (B).
Repárese na presenza da solución lhe-la (tamén no v. 17) para o conglomerado pronominal do CI lhes co CD o(s)/a(s). Tal aparición é un feito inusual no corpus, onde só se rexistra en sete cantigas (6.29, 199.19, 290.8, 886.9, 910.15, 1117.7) , tal como acontece actualmente na maior parte do territorio galego-portugués, coa neutralización lho(s)/lha(s).
Dun modo similar a erros de copia <o>/<ou> no Cancioneiro da Ajuda (véxase nota a 65.32), neste manuscrito tamén existen varios casos de <e>/<ei> (coa lección correcta en BV), que deben ser postos en relación co feito de o cancioneiro ter sido copiado en Castela: direi <dire> A (177.27); primeiro <p’mero>, <primero> A (176.9, 196.15, 300.13); acordei <acorde> (247.16); Nogueira <noguera> A (1235a.5). No presente caso, nótese <direi> nos vv. 13 e 27.
O refrán heterométrico (8+10) que transmite B coa presenza de nunca no segundo verso (pola melhor dona que nunca vi) aparece nivelado metricamente en A coa anulación, mediante riscadura, do adverbio nunca.
Os datos subministrados polos cancioneiros revelan que as conxuncións que e ca son intercambiábeis tanto en función causal como completiva. En liñas xerais, existe certa preferencia por ca en A (fronte a BV): 66.6, 84.6 e 15, 92.27, 94.20, 142.28, 166.23, 167.18, 170.10 e 27, 177.14, 178.24, 179.19 e 26, 249.5, 276.r2, 317.16, 320.8, 355.3, 430.13, 812.3, 980.8, 981.19 e 26, 984.6, 995.7. Mais tamén encontramos a preferencia inversa (que A, ca B): 68.19, 84.6, 94.20, 221.9. E, finalmente, aínda entre os propios apógrafos italianos se encontra tal variación: ca B vs. que V (725.22 e 1102.5) e mais nas cantigas 655.14 e 984.r2 en que a primeira versión presenta ca face á segunda con que1 .
Como outras variantes desta cantiga, a version de B, dizer-lhe-lo-ei [o que sempre neguei], supón unha trivialización da máis complexa lección de A: dizer-lhe-la ei [mui gran verdade].
Fronte a posibilidade, con Michaëlis e Littera, de segmentar verdad’é de modo que este verso funcione como unha frase parentética, optamos por manter o paralelismo, con antecipación do pronome referido a verdade en dizer-lle-la-ei (v. 17), cos v. 5 e 26: direi-lles eu a verdade - dizer-lle-la-ei ... mui gran verdade - querê-lles-ei a verdade dizer.
A frase formularia u al non á ‘certamente, sen dúbida’ (25.11, 170.23, 358.27, 685.10, 1017.2 e 1231.21) concorre con outras variantes ao longo do corpus, co mesmo verbo aver (u non á al, non á i al etc.) ou co verbo jazer (u non jaz al ~ u al non jaz). Idéntico comentario pode facerse para as Cantigas de Santa Maria, en que se detectan os mesmos grupos fraseolóxicos (u al non averá ~ u non averá al, u al non jaz, u non aja al, u non ouvess’al, u outra ren non jaz etc.; véxase Mettmann 1959-1972: IV, s.v. al, aver, jazer, u). Véxase nota a 597.13.
O pronome eu, que provocaría hipermetría no verso, presente en B aparece riscado no manuscrito da Ajuda.
Por outra parte, o proceso de asimilación fonética [ɾʎ] > [ʎ] nas formas de futuro con pronome mesoclítico (véxase nota a 21.3) son moi ocasionais nos apógrafos italianos, como mostra neste caso B, que ofrece a lección querrei-lhis eu.
Anterior
