66 [= RM 151,26]

Sennor fremosa, par Deus, gran razon

Vaasco Fernandez Praga de Sandin

Notas

Texto

• *

  Sobre o carácter de verdadeira cantiga ateúda atá a fiinda desta composición (que en Michaëlis só presenta ligadas as estrofas I-II) véxase nota á cantiga 15.

• 1

  A frecuente confusión <r>/<s>, e viceversa, explica o intercambio  razon / sazon, que tamén se pode achar noutras pasaxes (por exemplo, en 1007.20 sazon <razon> V).

• 2

  Nótese como a variante ora en B evitaría a sinalefa ja‿agora.

• 2-3

  Caer en prazer (tamén en 56.16), expresión verbal paralela a caer en pesar ‘pesar’ (28.27 e 214.21), é sinónimo do frecuente verbo prazer.

• 3

  A omisión de <r> en B pode, nalgúns contextos, provocar unha aparente vacilación (errada con frecuencia) entre formas de presente e formas flexionadas de infinitivo ou de futuro subxuntivo; tal erro é relativamente frecuente nos apógrafos italianos: fazerdes vs. fazedes (529.17 V), tornardes vs. tornades (688.16 V), perderdes vs. perdedes (1232.24 B), guarirdes vs. guarides (1394.13 B), o mesmo que á inversa: falades vs. falardes (1227.14 B).

• 4-6

  Nótese como se reitera a conxunción causal ca ao incluírse diversas cláusulas explicativas antes da causal: ca, ben de-la sazon / que vos eu vi e que vosco falei, / Deu-lo sabe, ca nunca desejei / ben deste mundo se o vosso non. Neste sentido, é evidente a proliferación da partícula ca ao longo da cantiga, quer como causal (nos vv. 4, 6, 10, 15, 29 e 32), quer comparativa (v. 19), quer completiva (v. 30).

• 6

  A teor dos datos subministrados polos cancioneiros, as conxuncións que e ca son intercambiábeis tanto en función causal como completiva. En liñas xerais, existe certa preferencia por ca en A (fronte a BV): 66.6, 84.6 e 15, 92.27, 94.20, 142.28, 166.23, 167.18, 170.10 e 27, 177.14, 178.24, 179.19 e 26, 249.5, 276.r2, 317.16, 320.8, 355.3, 430.13, 812.3, 980.8, 981.19 e 26, 984.6, 995.7. Mais tamén encontramos a preferencia inversa (que A, ca B): 68.19, 84.6, 94.20, 221.9. E, finalmente, aínda entre os propios apógrafos italianos se encontra tal variación: ca B vs. que V (725.22 e 1102.5) e mais nas cantigas 655.14 e 984.r2 en que a primeira versión presenta ca face á segunda con que¹ .

• 10

  É innecesaria a emenda michaëliana de sei para ei, pois «saber querer» aparece con frecuencia ao longo do corpus (12.7, 123.2, 1041.8, 1090.9, 1095.6 etc.).

• 13

  Nos textos transmitidos por A é frecuente a asimilación do adverbio non co pronome me ~ mi (> no’me ~ no’mi; cfr. a evolución regular -nm->-m-), face a BV que, en xeral, presentan a lección non me ~ non mi con manutención da integridade morfolóxica do adverbio negativo (90.9, 223.r2, 239.7, 243.14, 258.9, 283.10, 285.13, 421.5, 423.20, 430.8)² . Na realidade, nos apógrafos italianos só se rexistra en tres ocasións (104.21, 906.12 e 1482.5). A diferenza dos demais editores, mantemos tal asimilación, que chega até hoxe (Ferreiro 1999: §101c).

  Por outra banda, a coincidente lección de AB invalida a substitución sei > hei practicada en Littera.

• 14

  Nótese a presenza da copulativa inicial en B (en A foi cancelada), a confirmar como, a partir do testemuño diverxente dos manuscritos se pode determinar con seguranza o carácter espurio da copulativa, feito que acontece con certa frecuencia, especialmente no inicio do verso. Véxase, entre outros, B vs. A (96.10, 128.14, 224.7, 241.22, 306.13, 312.5 e 13), A vs. B (129.28), A vs. BV (1236.10 e 16), B vs. V (851.12, 924.19, 950.7, 1631.7), V vs. B (740.10, 935.6, 1148.9). E noutros casos, a pesar da coincidencia dos testemuños, existen razóns sintácticas, métricas ou doutro tipo que aconsellan a antecitada expunción. 

• 15

  A variación ouvesse A ~ oess(e) B apaga as formas do tipo oer ~ ouer, oera, oesse. O radical xeral para os tempos de pretérito de aver é ouv-, como resultado da metátese de wau e fricativización de -b- a partir do radical latino habu-. Ora ben, -b- intervocálico tamén pode desaparecer (Ferreiro 1999: §54c), como mostran diversos resultados que proban esta evolución diverxente nos tempos de pretérito de aver. Para alén de ouer (10.18), así acontece coas formas oer, oera e oesse presentes no corpus, sempre a partir das leccións dos apógrafos italianos, por o Cancioneiro da Ajuda sempre presentar a forma ouver (e afíns): se mi-o logo a tolher oer / mia vezinha (11.27), se vos eu oesse desamor (23.13), mentr’eu vosso desamor oer (23.32), pois eu esto feito oer (29.19), mentr’oer esta senhor que oj’ei (38.9), U lhi conven, oera de tornar (45.8), quand’eu de vós oer / desamor (46.23), pois que lh’esto feit’oer (96.8), quen vos oer a desejar (107.18), pois end’o poder oer (561.6), farei eu por vós quanto fazer oer (725.26), poi-la dona seu amig’oer (759.15), pois eu oer / por mia senhor mort’a prender (1064.13). A estas ocorrencias aínda hai que lles acrecentar aqueloutras en que os apógrafos italianos presentan esta variante fronte ao resultado maioritario en A para alén da presente pasaxe: 64.4, 65.22, 68.11, 81.18, 141.6 (ouver A vs. oer B); 363.16 (ouver A vs. oer BV). Véxase tamén notas a 10.18 e 372.4. Cfr. notas a 130.23 e 534.4. Véxase Ferreiro (2016a: 119-127).

• 16

  A utilización da grafía <ll> (vs. <lh>) para a lateral palatal sonora no corpus das cantigas só se rexistra esporadicamente nos cancioneiros apógrafos italianos no indefinido nulho/a; noutras voces a súa aparición é un fenómeno extraordinario, pois só se rexistran cinco ocorrencias dese tipo. Cfr. nota a 199.33.

• 18

  Fronte a outras presenzas espurias de eu (véxase nota a 4.10-12), nótese a perfecta acomodación métrica do verso en B, coa incorporación do pronome de P1 e a crase <ueiauer> vej’aver.

• 19

  O cancioneiro da Ajuda mostra unha clara preferencia pola forma ome face á variante omen, máis frecuente nos apógrafos italianos (mais véxase nota a 129.14). Deste xeito, nos textos transmitidos por A e por B, achamos con frecuencia a oposición ome / omen (68.1, 74.28, 85.5, 121.11, 129.27, 131.11, 132.24, 139.8, 164.2, 174.7). Véxase tamén nota a 559.9.

• 20-21

  Cfr. o refrán da cantiga 947, de Joan Airas: mais, mia senhor, direi-vos u͂a ren: / pois eu vos vejo, muito vejo ben.

• 21

  No Cancioneiro da Ajuda detéctanse algúns casos de confusión de sibilantes, probabelmente un fenómeno gráfico sen transcendencia fonolóxica. Igual que <dessamar> desamar neste verso, véxanse outras formas como <dessamparado> desamparado (317.21), <oussasse> ousasse (268.2, 275.4, 308.11, 313.8 e 346.3 <oussase>) e <oussen> ous’én (268.3), ou as repetidas <guissa> guisa e <guissada> guisada  (72.27, 137.32, 140.1, 2 e 5, 146.19, 147.3, 150.4, 259.18, 409.8, 692.7), <pessar> pesar (90.21, 214.21, 395.9, 439.4 e 10, 441.6, 12 e 18), <quissesse> quisesse (199.27, 407.10), <quisso> quiso (407.11) e <quisser> quiser (71.18, 692.13). Véxanse tamén notas a 69.7, 80.10, 88.15 e 89.2.

• 22

  Co verbo creer como núcleo, no corpus trobadoresco profano aparecen as frases formularias aseverativas ben o creede, ben o creades e esto creede ben (véxase tamén 595.19, 1174.4; 595.8; 523.9, 1583.9).

• 29

  A frase formularia afirmativa u outra ren non jaz ‘certamente, sen dúbida’ (tamén en 1195.2) é concorrente con u non jaz al ou u al non jaz e é equivalente a u al non á (e as súas variantes). Véxanse notas 25.11 e 31.10.

• 31

  Nótese a confusión aver / veer en B, en liña con similares trocas e/ou variación entre códices: veer A vs. aver BV (83.6,  312.1, 417.8), aver A vs. veer B (92.8, 174.13), aver A vs. a veer B (188.28, 318.2 e 11), a veer V vs. aver B (754.6).