629 [= RM 130,2]

Non á meu padre a quen peça

Pero Larouco

Notas

Texto

• *

  Esta composición e mais a seguinte eran tradicionalmente consideradas como unha única cantiga até o estudo de Fiaño Gándaras & al. (1988), que demostrou a necesidade de considerar independentes os textos 629 e 629bis na numeración d’heuriana (adaptada).O sentido concreto do escarnio non é de fácil comprensión, mais parece evidente o carácter erótico da alusión á peça. Como hipótese, e tendo en conta que o unto era utilizado en remedios tradicionais para a elaboración de emplastos, a interpretación literal –e burlesca– parece aludir á intención do pai de facer unha untura para tratar o seu pene. Aínda no terreo das hipóteses, podería pensarse que unha segunda lectura en clave sexual aludiría de forma metafórica a que hai xa tempo que o pai non untou a peza, quere dicir, non tivo relacións sexuais. E probabelmente sexa relevante que o termo coelho ten o significado metafórico de ‘vaxina’. Por outra parte, no último verso pode haber unha alusión metafórica á circuncisión (sen manto), que acaería ben ao sentido de calquera das dúas interpretacións.

• 2-3

  Acollemos a criteriosa proposta editorial de Montero Santalla (2000: 427) para esta pasaxe, así como para o resto da cantiga, que respecta a lección dos manuscritos, aínda que afirme dous novos hapax na poesía trobadoresca. Porén, unto comparece en documentos notariais. Véxase, como mostra, o seguinte documento (cfr. CGPA, s.v. unto, untos): 

  Iten, hordenaron que qual quer persona de fora parte que trouxer a vender a dita çera ou untos ou manteiga ou aseite, que page de cada libra de çera un diñeiro (doc. de 1439).

  Canto a anelho ‘vello, antigo’, este derivado de annum (do lat. annĭcŭlum ‘de un ano, que ten un ano’) é forma rara na lingua, pois só o achamos nunha única ocasión nas Cantigas de Santa Maria (Non é anello / Este miragre, mais novo; CSM 273.43).
  E, aplicado a animais vacúns, en dous documentos notariais (véxase CGPA, s.v. anello, anellos): 

  et deste gaando eran xxxiii armentios mayores et x tenrreyros et xv anellos et ficaban xxxxvii armentios que foron uendidos pelo curador da vila por ccx libras et xv solidos (doc. 1291); 

  Iten, preçaron mays outra vaca con hun beserro anello, e un almallo (doc. de 1474).

  Canto a untar, transformado en juntar por Lapa (e Lopes e mais Littera), a súa lectura é indubitábel e cadra perfectamente co unto anterior.

• 4

  Aínda que resulta de ben difícil interpretación, conservamos a lectura proposta unanimente polos manuscritos, face á emenda lapiana, sen apoio textual.

• 5

  Espeçar (tamén en 1448.16) é ‘desfacerse (en pezas)’.

• 6

  Estremar ‘estremar, separar, distinguir’ é voz pouco utilizada no corpus trobadoresco, xa que só reaparece en 516.5 e 1456.11, face á súa frecuencia na prosa, xunto con derivados como estrema, estremança ~ estremãça ou estremaçon (véxase CGPA, s.v.).

• 8

  A expresión a concelho ‘publicamente’ é forma única no corpus fronte á formulación xeral en concelho (6.32, 470.2, 983.13, 1552.19, 1612.8).