I. Edicións críticas: Nobiling (2007 [1907]: 95 [= LPGP 445]); Nunes (1973 [1928]: 167-168); Cohen (2003: 241); Littera (2016: I, 524).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 137); Braga (1878: 67); Machado & Machado (1953: IV, 59-60); Domingues (1992: 50); Cohen (1996: 12).
III. Antoloxías: Cidade (1941: 76-77); Ferreiro & Martínez Pereiro (1996a: 101).
1 Diss’, ai] Disi ay B : Dissey V 2 morria] moiria B 4 faço morrer] faco moirer B 6 lev’o] leno B 10 faço morrer] faco moirer B : fazo morrer V 12 conselho] osselho V 13 E andou] Clandou V 14 quant’avia] ꝙ̄ tauya V 16 morrer] moirer B
En Nunes o v. 4 de cada estrofa non é incluído no refrán (intercalar).
1 Diss’, ai] Disse Nobiling; Jan] J[o]an Nobiling : J’am Littera 4 ca] e Nunes; est[o] o] est’o Nunes 10 ca] e Nunes; esto o] est’o Nunes 15 e nas] enas Nunes, Cohen; ia] ja Nobiling 16 esto o] est’o Nunes
(I) Dixo, ai amigas, don Jan Garcia, que non morría por non causarme pesar: e obrou mal cando o dixo, pois por iso o fago morrer por min. E vós vistes o que se gababa (de min)... O demo leve o pouco xuízo que ten!
(II) El xa ten dito que trobaba por min, tamén me nomeou cando lidaba: prexudicouse a si mesmo, por non estar calado, pois por iso o fago morrer por min. Vós sabedes o que se gababa (de min)... O demo leve o pouco xuízo que ten!
(III) El andou trobando moito por min e dando por min todo canto tiña e nas lides mentaba o meu nome, e por iso o fago morrer por min. Aínda que se andaba gabando moito, o demo leve o pouco xuízo que ten!
Esquema métrico: 9’a 9’a 9’a 11B 9’a 11B (cfr. RM 13:45)
Encontros vocálicos: 15 me‿ia; 17 muito‿andava
Realizamos a emenda (xa en Nunes) da secuencia inicial (<Disi ay> B, <Dissey> V), que semellan mostrar a confusión <i>/<s> en B, e <e>/<a> en V. Con todo, a fixación do verso en Nobiling é diferente, seguramente pola resistencia a admitir unha forma Jan (Disse, amigas, don J[o]an...), aínda que suxire tamén a lección correcta.
Certamente, resulta sorprendente a confirmación da evolución Joan > Jan1 (testemuñada nos rexistros familiares do galego moderno e en vocábulos de estrutura semellante, como coallar > callar (do lat. coagulare), para alén da súa reaparición en 772.17, tamén en Guilhade) nun período en que a tendencia xeral era a manutención dos hiatos, normalmente producidos por caída de consoante intervocálica (véxase Ferreiro 1999: §35a). De todos os modos, esta evolución non deixa de ser similar á detectada na forma Pelagium > *Peaio > Paaio > Paio (1610.1)2 .
As cantigas de Joan Garcia de Guilhade subministran numerosos exemplos de autonominatio, coa súa nominal inclusión dentro das súas cantigas. Véxase, tamén, 757.13, 760.13, 762.11, 772.17, 784.10.
En Nunes non se marca tipograficamente como refrán este verso en ningunha das estrofas (corrixido posteriormente nas notas), en que mudou a conxunción inicial ca a prol da conxunción copulativa e nas dúas primeiras estrofas, nunha nova nivelación empobrecedora (véxase nota ao v. 16).
O verbo enfingir (e enfengir), da terceira conxugación, é maioritario na lírica profana, mais aínda presenta por veces desinencia de segunda conxugación, tanto coa forma enfenger, como coa variante disimilada enfinger (véxase Glosario, s.v. enfingir ~ enfenger ~ enfengir ~ enfinger).
Interpretamos este verso, así como o verso 11, como unha afirmación enfática, no sentido de que a voz poética, ao tempo que denuncia os excesos da indiscreción do trobador, parece apelar a que as amigas apoien a súa opinión. Sen que varíe substancialmente esta interpretación, en ambos os casos podería pensarse nun enunciado exclamativo: E vistes vós o que se enfengia! (“E vós ben vistes como se chufaba!”, v. 5); Sabedes vós o que se gabava! (“E vós sabedes como se gababa!”, v. 11). Ou mesmo nun enunciado interrogativo, no que serían preguntas retóricas: E vistes vós o que se enfengia? (“E vós non vistes como se chufaba?”); Sabedes vós o que se gabava? (“E non sabedes como se gababa?”).
Demo ten tendencia a ser utilizado sen artigo, especialmente en contextos desiderativo-exclamativos (175.31, 578.7, 826.31, 1552.21, 1609.20, 1659.6), e, máis raramente, tamén en contextos enunciativos (326.19, 1669.5). A expresión desiderativa con base en demo e levar é relativamente frecuente no corpus trobadoresco profano coa forma (o) demo leve... (véxase Glosario, s.v. demo).
A secuencia <enas> admitiría tamén unha lectura enas (presente en Nunes e Cohen), coa variante máis antiga do encontro da preposición en co artigo; deste xeito, a redacción dos vv. 13-16 tería de variar:
El andou por mí muito trobando
e quant’ havia por mí o dando:
enas lides me ia enmentando
e por esto o faço morrer por mí.
Por outra parte, non parece ter xustificación a forzada lectura de <ia> como ja feita por Nobiling, aínda sendo sintacticamente posíbel.
Nótese a leve variación neste verso do refrán, onde se substitúe o anterior ca pola conxunción e. Cfr. nota a 27.4
Anterior
