443 [= RM 157,3]

A máis fremosa de quantas vejo

Notas

Texto

• *

  Esta cantiga de amor forma conxunto coas cantigas 444 e 445, moi probabelmente da autoría do mesmo trobador (descoñecido), talvez da zona de Santarém (Portugal). Sobre a hipotética identificación deste trobador véxase Gonçalves (2016: 605-612).

• 3

  A forma sejo, P1 de presente indicativo de seer, resultado da conxugación regular de sedēre neste tempo (sedeo, sedes etc.), compite desvantaxosamente cos resultados de sŭm (> son) e *sono (> so͂o, soo) (véxase Ferreiro 1999: §218b).

• 5-6

  Alfanxe (act. Alfange) e Seserigo eran arrabaldes do Santarém medieval, o mesmo que Senterigo (I) ou Sentirigo (II-III), conforme afirma Carolina Michaëlis de Vasconcelos (véxase Michaëlis  2004 [1896-2005]: 57, n. 96). O antigo Alfanxe é citado na Crónica d’el-rei D. Afonso Henriques de Duarte Galvão:

  E da parte do ssull, por rrezam e propiedade da terra esbarromdada que sse abre, chamauam Alphamxe, que em portugues ssoa quebrada; E segumdo achamos escprito, ajmda emtam a mayor parte de Samtarem era arrauallde, nem avia hi mais çerqua, que alcaçoua pella torre dAlpham atee Alfamxe (Duarte Galvão 1995: 98, 196).

  Tamén aparece en Fernão Lopes:

  Isso meesmo partio el-rrei dom Fernando dos paaços de Santarem, que ssom no castello, acompanhado de muita gente d’armas, e veo-sse aa rribeira hu chamam Alfanxe (...) Entom moverom os batees com os rreis em dereito do cubello que está na augua em Alfanxe (Crónica de D. Fernando; Macchi 2004: 290-201).

  Finalmente, conservamos a variación fonética Sentirigo ~ Senterigo, que unicamente se manifesta nesta estrofa. Tal vacilación afecta ás vogais palatais en posición átona, cunha vacilación fonética [e]-[i] que vai aparecer tamén noutros refráns (véxase, por exemplo, o refrán das cantigas 977 ou 1634).

• 7

  Ela é complemento directo: na lingua trobadoresca as formas pronominais tónicas oblicuas poden funcionar como CD e CI sen preposición.

• 7-9

  As rimas vi-as - dias - dirias o combina voces independentes con un conglomerado de verbo + pronome, do mesmo modo que soo – doo – negó-o (292.14-16), vi-a - averria – querria (807.8-14), dia - vi-a (1236.15-19), Alho – dá-lho (1343.r1-2), pao - dá-o - vao - mao; paa - dá-a - vaa – maa (1344.25-31, 26-32), as[s]eitou-me – er[r]ou-me (1638.10-11), e dun modo similar  a u me – lume – queixume (634.28-21) e ten o - pequeno – neno (1334.15-21) e ben as – pequenas (1437.4-5). Vexase Ferreiro (2021b).

• 13

  A omisión de unha sílaba métrica xustifica que se recupere a preposición en, frecuente nas construcións con cuidar (cfr., por exemplo, ca sempr’en ela cuidarei, 82.26).
  No tocante á aparición de che como CI, fronte ao CD te, procedente da palatalización por fonética sintática do lat. te (véxase Ferreiro 1999: §§104b, 155.2), ao longo do corpus trobadoresco achamos casos diversos (Ferreiro 2012c), o mesmo que na prosa, con perto de 150 ocorrencias da forma palatalizada en textos galegos no banco de datos do TMILG, s.v. che, chi, cho(s), cha; en textos escritos en Portugal só se pode localizar na contracción cho,-a nuns poucos contextos, que se concentran na Demanda do Santo Graal (véxase CGPA, s.v.).