938 [= RM 119,1]

Boa senhor, o que me foi miscrar

Per'Eanes Marinho

Notas

Texto

• *

  Tal como indica a rúbrica explicativa, esta cantiga toma como punto de partida unha cantiga de amigo de Joan Airas (UC 1008). Aínda que Per’Eanes Mariño non utiliza as mesmas rimas, si emprega a mesma estrutura estrófica da cantiga de Joan Airas (10a 10b 10b 10a 10C 10C) con fiinda de dous versos, polo que é probábel que tamén seguise a melodía. No texto modelo a voz feminina recrimínalle ao amigo estar mal aconsellado por querer, segundo ela oíu, causarlle pesar cambiándoa por outra senhor e dille que de nada lle servirá, pois xa todas saben que el é dela e ningunha o quererá por seu.
  Nesta réplica, a voz masculina deféndese declarando o seu amor total por ela pedíndolle que non faga caso das mentiras dos que lle queren buscar mal.

• 1

  Sen dúbida é o carácter minoritario dun verbo como miscrar o que está na base da lección <mostrar> de B, con mellor transmisión en V (<mistr̄>), que só presenta a banal confusión <t>/<c>. Para alén do participio mizcrado, con diversos valores (véxase Glosario, s.v.), miscrar (de mĭsculāre, relacionado co lat. cl. mĭscēre ‘mesturar’), tamén en 1597.9, é usado co valor de ‘intrigar, malquistar’, e concorre con mizcrar (212.7, 1043.2, 1419.26) e mais con mezcrar (216.21): estas dúas variantes presentan consoante africada sonora implosiva en posición interior, de modo similar a mezquinho (370.3, 1672.17), que tamén concorre no corpus profano con mesquinho (1579.11) e misquinho (1440.7).

• 2

  O verbo mentir ‘enganar, incumprir, dicir con mentira’, que habitualmente rexe dativo e se constrúe coa preposición a, ten neste caso un uso transitivo, confirmando que a transitividade é un concepto graduábel e variábel. Porén, é un uso ben escaso no corpus, pois só achamos outras dúas ocorrencias: a quen poser preito mentir-lho-ei (336.6); e meus preitos talhei / con Frei Rodrig’e mentiu-mi-os (1430.27).

• 5

  Nunes restaura a conxunción causal ca no inicio deste verso primeiro do refrán a partir da súa presenza nos vv. 11 e 17. Porén, a interdición de sinalefa coa condicional se indica o carácter adventicio de ca e aconsella a súa expunción nas dúas últimas ocorrencias do refrán, como acontece por veces con outros elementos lingüísticos de escaso corpo fónico e alta frecuencia nos textos (e, i, u, eu etc.). Véxase Ferreiro (2012b).

• 9

  Salva ‘xustificación, desculpa’, derivado regresivo de salvar, só volve aparecer en 498.6.

• 14

  A formación nominal dizedor, con evidente carga pexorativa, só aparece noutra pasaxe do corpus:

  Dizedor é de nemiga
  e dira-o log’, amiga (1040.19).

  Resulta significativa a vacilación <un> B : <ũu> V para un elemento que, aínda presentando o formato máis arcaizante anterior á crase vocálica, na maior parte das súas aparicións funciona como unha forma monosilábica, revelando dese xeito que ũu se trata dunha grafía conservadora. Algo similar acontece con bõo ~ boo (véxase nota a 241.10) e, aínda en menor medida, sõo ~ soo (véxase nota a 10.25), que son basicamente voces bisilábicas, aínda que nalgunhas ocasións computan como unisilábicas. A variación gráfica un / ũu e algun / algũu rexístrase nun número limitado de contextos, en xeral coa forma un en B fronte a ũu en V: algun <algū> A, <algūu> B (130.15); un <hun> B, <huū> V (938.14, 1324.1 e 2, 1332.4, 1333.1, 1336.1, 1384.2, 1387.18, 1450.2 e 11, 1497.32) e <hū> B, <huū> V (1119.3 e 6)¹ , xunto con un ũu <huū> B, <hū> V (1641.11); <huū> B, <hun> V (1649.8); <uū> B, <un> V (1663.6).

• 15

  A invocación á dona como meu lume e meu amor é única no corpus das cantigas.

• 16

  A rima estrófica solicita, en principio, unha inversión dos elementos finais do verso, tal como acontece noutras pasaxes ao longo das cantigas profanas, onde temos a certeza de que existe unha inversión (errada) de elementos na secuencia final de verso, evidenciada pola rima (véxase para outros casos similares 215.1, 383.12, 421.18, 590.1, 626.14, 688.20 etc.). De todos os xeitos, no verso seguinte (v. 17) volve aparecer algo similar en V, pois presenta invertidos, tamén en rima, os elementos <bem q̅ro> (> quero ben).

  Para alén desta proposta editorial, sería aínda posíbel manter a secuencia textual dos manuscritos, coa emenda da forma verbal (de infinitivo para P6 de presente de indicativo) cunha rima coa equivalencia /l/:/ɾ/ (rogar : mal), en liña con outros casos ao longo do corpus (véxase nota a 104.34-35):
            E, meu amor, eu vos venho rogar
            que non creades nen un dizedor
  ​​​​​​​          escontra min, meu lume e meu amor,
  ​​​​​​​          dos que me queren mal [e] buscan mal
  ​​​​​​​          se eu a molher oje quero ben
            senon a vós, [quero morrer por én].

• 19

  A diverxencia presente / pretérito entre códices, e nomeadamente entre faz / fez, é relativamente frecuente, sobre todo entre as dúas ramas da tradición manuscrita das cantigas (A vs. BV); porén, é máis rara a diverxencia quer(o) / quis que se presenta neste verso: aínda que o pretérito quis de B está en consonancia co pretérito punhei do v. 3, optamos pola lección de V, que alarga o uso do presente na fiinda, para acompañar as outras formas quero (v. 19) e amo (v. 20).