113 [= RM 115,11 (= 135,3)]

Vi eu donas encelado

Pero Velho de Taveiroos & Paai Soarez de Taveiroos

Notas

Rúbrica

• Transcribimos levantó-o, xa que o que semella unha corrección no manuscrito cun <u> voado para introducir podería corresponder á copia da eventual plica que puidese haber na secuencia <óó> no antígrafo; neste sentido, nótese como o manuscrito achega tamén <chegoo>, aglutinación gráfica de forma verbal e artigo en que parece terse producido tamén a mesma redución da secuencia trivocálica /’ouo/.
  Por outra banda, fronte á forma xeral trouxe do corpus, como pretérito de trager, a variante trouve corresponde a unha forma analóxica cronoloxicamente posterior, pouco documentada en textos da Galiza e relativamente frecuente en textos portugueses serodios.

Texto

• 1

  A pesar da separación gráfica na lección <en cellada> de B, a opción de encelado ‘escondido’ non parece ter dúbidas, xa que, mentres que do sintagma en celado non se rexistran ocorrencias na lingua medieval, encelado atéstase no Corpus Galego-Portugués Antigo: 

  et de quen quer que a tenna encelada et ascondida ou mal parada (doc. 1355).

  Canto á grafía <ll> en <en cellada>, alén de se rexistrar en múltiplas ocorrencias de nulho nos apógrafos italianos (especialmente en B) en vez de <lh>, só se acha de forma esporádica como grafía etimolóxica en voces con /l/ procedente, en xeral, da xeminada latina (ali, bailada, castelo, cavalo –e cavaleiro–, esmola, querelar, Varela, vassalo, Vilanansur etc., con especial incidencia en ela, aquela e ele/s), moi esporadicamente na forma do pronome el (e mais do artigo el-) (véxase nota a 637.2), nalgunha asimilación do artigo ou do pronome (véxase notas a 6.32 e 918.11) e, finalmente, en voces co secuencia fonética [ɾl], que é transmitida sistematicamente en BV coa grafía <rll> (véxase nota a 392.9).

• 7

  A modificación da lección manuscrita que efectuou Michaëlis (seguida por Lopes e Littera) anula unha frecuente expresión no inicio de cantiga ou estrofa que se caracteriza por unha concordancia ad sensum. Véxase un caso similar, con omisión da preposición a, en 448.22-23.

• 9

  A lectura conhocistes, de Michaëlis e Vallín, é errada do punto de vista paleográfico (<n>/<u> constitúe un erro banal), e problemática do punto de vista morfolóxico (pola anómala e rara desinencia -istes na P5 de pretérito regular de segunda conxugación) e problemático do punto de vista semántico, pois o sentido de ‘ver, contemplar, observar con atención’ do provenzalismo cousir acae moito mellor ao contexto.

• 11

  Nesta cantiga rexístranse conhecedor (tamén en 380.16) e conhecer, documentación única (v. 22), e fronte aos xerais conhocer e conhocedor, que se corresponden coa base cognoscere antes da disimilación consolidada modernamente¹ .

• 12

  A lectura departistes, do verbo departir (‘explicar con argumentos, razoar sobre algo’) provén da consideración do erro <n>/<ti>, paleograficamente ben explicábel e documentado, por exemplo, en 1621.14, onde <andou> de V é erro de copia por a ti dou.

• 13

  Para alén da aparición da variante no do artigo após con, quen, ben, non e nen, non é moi frecuente o uso deste alomorfo após forma verbal acabada en nasal, aínda que é produto, de modo similar ao que acontece con -lo tras -r ou -s, da asimilación da consoante nasal final co forma arcaica do artigo (-n+lo > -n+no): perderon-no sén (202.16), [e] perdian-na color (489.12), «Venhan-nas barcas polo rio / a sabor» (1167.4), pesa-lhes én / e razoan-no ben por mal (1447.21).

  Similar situación se produce nas Cantigas de Santa Maria, onde podemos achar o mesmo alomorfo no artigo e/ou pronome: cab’ o altar u tangen-na canpãa / do Corpus Domini (CSM 69.38); e prometeu poren / hu͂a que lle nacera de en orden-na meter (251.13).

• 16

  A frecuente frase formularia por non mentir, que permite a interpolación de diversos elementos (por vos non mentir, por vos eu non mentir etc.), equivale a outras expresións de certeza, como per bõa fe, de pran etc.

• 18

  Somente Vallín e Lopes manteñen a lección san ‘son’ que semella un simple erro <a>/<o> (cfr., por exemplo, <nã> BV non, 382.15), xa que non é posíbel nesta altura cronolóxica a confusión fonética nas terminacións -an / -on, que comezou no territorio portugués a partir do século XV.

• 19

  Nótese -l’o en Lopes Littera, con errada segmentación dun artigo xa presente en -lo. Ainda que siso ten diversas ocorrencias no corpus, perder o siso é documentación única na poesía trobadoresca.

• 24

  Viso ‘vista, visión’ (< uīsum) é atestación única na poesía profana; na prosa é tamén palabra rara: no CGPA aparece algunha vez con sentido de ‘rostro, face, expresión’ e só achega dúas ocorrencias coa mesma semántica que a da cantiga:

  que façan et ergan en maneyra que non enbargem o viso das feestras do balcon da outra mina casa que esta a so nesta (doc. 1347).

  Tamén na Crónica de D. João I, de Fernão Lopes (cfr. CGPA):  

  e como os virom hir daquella guisa, derom logo vollta, e disserom ao Arçebispo e aos outros que ja pareçiam no viso [de] Paramos. 

  O sintagma visos altos pode verse na tradución galega da Crónica de Castilla e da Estoria de España (Lorenzo 1975: I, 811) e mais na Crónica de 1344 (Cintra 1952-1990: IV, 408).