1174 [= RM 145,2]

Dized’, amigo, se prazer vejades

Roi Martiinz do Casal

Notas

Texto

• *

  Esta composición presenta unha combinación de versos eneasílabos con dous decasílabos nos versos inicial e final de cada estrofa, con variación métrica similar á rexistrada noutras cantigas (970, 1043, 1324, 1508 etc.).

• 1

  A frase formularia de tipo aseverativo se ~ si prazer vejades (440.9, 571.9, 778.8, 1060.1, 1198.3, 1624.1) rexístrase tamén baixo a forma assi veja prazer(79.16, 384.16, 419.4), coa introdución de eu en 416.9, e tamén se vejades prazer (877.12) e mais se prazer vejades (1174.1), con mudanza para a P5.

• 1-2

  No inicio da cantiga percíbese unha concordancia ad sensum, como noutras composicións trobadorescas, que converte en excedente o pronome a do v. 2: «Dized’, amigo, se prazer vejades, se desejades vossa morte».

• 2

  Obsérvese a recorrencia da grafía <ss> en desejo ou desejar, que nos apógrafos italianos se detecta nalgunha outra ocasión: 429.14, 628.21 (só en V), 1451.6.

• 3

  Igual que en 65.7 (fala <falla> A), neste verso rexístrase <fallar> en V, con esporádica grafía <ll> /l/: alén de se documentar en múltiplas ocorrencias de nulho nos apógrafos italianos (especialmente en B), só se acha de forma esporádica como grafía etimolóxica en voces con /l/ procedente, en xeral, da xeminada latina (ali, bailada, castelo, cavalo –e cavaleiro–, esmola, querelar, Varela, vassalo, Vilanansur etc., con especial incidencia en ela, aquela e ele/s). Menos frecuente é a súa presenza na forma do pronome el (e mais do artigo el-) (véxase nota a 637.2), nalgunha asimilación do artigo ou do pronome (véxase notas a 6.32 e 918.11) e, finalmente, en voces co secuencia fonética [ɾl], que é transmitida sistematicamente en BV coa grafía <rll> (véxase nota a 392.9).

• 4

  Co verbo creer como núcleo, no corpus trobadoresco profano aparecen as frases formularias aseverativas ben o creede, ben o creadedes e esto creede ben (véxase tamén 66.22, 595.19; 595.8; 523.9, 1583.9).

• 7-8

  Do noso punto de vista, non ten xustificación ecdótica a inversión das palabras rimantes realizada na edición de Rip Cohen:

  Dizede, amigo, se vos toda via
  con a vossa morte prazeria.

• 10-12

  Estes tres versos, correspondentes ao parlamento do amigo (a voz da amiga retorna no v. 13, co inicio da estrofa III), son distribuídos de modo diverso polos editores precedentes da cantiga, que outorgan, en xeral, do v. 10 ao amigo, e os vv. 11-12 á amiga (véxase Ferreiro 2014b: 166-167).

  Velaí a proposta de Nunes, con algunhas emendas do texto de BV:
            –Prazer, senhor, par santa Maria,
            prazeria. –Deus aja bem grado,
            pois vos do meu prazer prazeria.

  Os editores posteriores emendan a lección manuscrita con dous procedementos que carecen de xustificación ecdótica. Así, Macchi propón praz er, con anómala colocación da partícula er ~ ar, que, como é sabido, mui raramente se pospón ao verbo (só achamos posición posverbal certa de ar~er en 634.20 e 1617.29):

            –Praz er, senhor, par Santa Maria!
            –Prazeria!? Deus aja bom grado,
  ​​​​​​​          poys que vos do meu prazer prazeria!

  Pola súa parte, Cohen (seguido por Littera), sen dúbida inducido polos vv. 5 e 17, opta por modificar a lección de BV para introducir unha interxección que pretende conferir coherencia semántica ao texto, convertendo en interrogativo prazeria:
  ​​​​​​​          –Praz, ai, senhor, par Santa Maria.
  ​​​​​​​          –Prazeria? Deus aja bon grado,   
  ​​​​​​​          pois que vos do meu prazer prazeria.

  Fronte a estas emendas, mantemos prazer a interactuar co prazeria seguinte do v. 11, presentándonos unha construción que chega á lingua actual, baseada na reiteración expresiva da forma verbal (infinitivo + forma persoal do mesmo verbo); nótese, ademais, que o trobador presenta a mesma repetición no v. 12, neste caso con prazer a funcionar como substantivo:
  ​​​​​​​          –Prazer, senhor, par Santa Maria,
  ​​​​​​​          prazeria, Deus aja bõo grado,    
  ​​​​​​​          pois que vos do meu prazer prazeria.

• 11

  A variante bõo de B, con grafía conservadora (véxase idéntica tesitura en 887.42, coa oposición <bon> A vs. <bõo> BV), sería metricamente unisilábica, por tanto equivalente de bon, tal como acontece en diversas pasaxes ao longo das cantigas (241.10, 464.8, 475.31, 478.8, 724.7, 805.9, 889.9 e 24, 1119.19 e 31, 1174.11, 1393.8, 1448.25, 1587.26, 1594.15, 1636.24). Esta alternancia gráfico-métrica é similar á que se rexistra na P1 do presente indicativo de seer (son / sõo) e, tamén, a un / ũu. Véxase nota a 10.25 e 47.20.

• 13

  Neste verso, a diferenza do v. 7, non pode realizarse a sinalefa entre Dizede e amigo, xa que debe manterse a medida decasilábica do primeiro verso (e do derradeiro) de cada estrofa.

  O verbo gradoar ‘alegrarse, estar satisfeito, congratularse’, do lat. gratulāri, ten un uso limitado no corpus das cantigas: 100.2, 824.1, 896.18, 1065.28, 1139.4, 1174.13, 1268.1. Ausente da produción prosística (véxase CGPA, s.v.), só existe unha atestación nas Cantigas de Santa Maria:
            Ond’avẽo pois assy que en Beja, u morava
            un ome casado ben con sa moller que amava,
            almoxerife del Rey era el, e confiava
            muit[o] en Santa Maria; mais avia gran tristura

  
            Porque non podi’aver fillo de que gradoasse
            e que pos sa mort’en seu aver erdeiro ficasse (CSM 224.25).

• 15-17

  A rima oje - longe forma parte do conxunto de rimas imperfectas ou defectuosas que se achan no corpus trobadoresco profano, en concreto, do grupo destas rimas relacionadas coa presenza / ausencia de consoante nasal ou con equivalencia entre elementos nasais. Véxanse unha : espunlha (427.5-6), avia : viinha (721.17-19), fremosinha : dizia (1161.1-4), faça : boança (1414.5-7), Nazareno : lenho (1576.1-2), centẽo : Nazareno : lenho (1576.6-8), caneno : Nazareno : lenho (1576.12-14), mensonha : corõa (1633.23-27). Cfr. notas a 104.34-35, 206.4-6, 383.19-20, 453.5-6, 698.5-6 e 1118.10-12.

• 18

  A métrica e o paralelismo cos vv. 6 e 12 indican que debe integrarse no verso o segundo elemento da locución conxuntiva pois que:
            pois que os meus desejos desejades (v. 6)
            pois que vos do meu prazer prazeria (v. 12)
            pois [que] o que eu quero vós queredes (v. 18).