1183 [= RM 85,7]

Da noite d’eire poderán fazer

Juião Bolseiro

Notas

Texto

• *

  O feito de o v. 1 presentar unha rima isolada no conxunto da estrofa levou Montero Santalla a unir os vv. 1-2, 7-8 e 13-14 nun único de vinte sílabas métricas no inicio de cada estrofa (Montero Santalla 2000: I, 581).

• 4-6

  Os dous versos do refrán presentan unha leve variación lingüística por canto veo aparece desnasalado nesta ocorrencia do retrouso, fronte á maioritaria presenza da forma vẽo nas restantes aparicións do refrán. Cfr. nota a 27.4.

• 5

  Neste verso Cohen propón un inesperado hapax (nas cantigas profanas): uviasse (cfr. uviar ‘conseguir’, do lat. obviāre, con variantes medievais como huviar, oviar, oyuar, uuar, vuar...; cfr. CGPA, s.v.), partindo do repetido uso nas Cantigas de Santa Maria (véxase Mettmann 1959-1972: IV, s.v. uviar, huviar, oviar). No entanto, nada hai na pasaxe que motive a emenda do editor americano (nin tampouco a de Littera, ouvisse), pois a construción enviar + infinitivo é frecuente nas cantigas (véxase, no mesmo trobador, enviou muito rogar, 1184.2).
  Canto á medida decasilábica, esta pode ser asegurada a través da episinalefa amigo,/‿e (cfr. a irregular sinalefa e‿ante en Reali), dada a xeral contaxe trisilábica de enviar.

• 7

  A forma xeral no corpus das cantigas, derivada de singularium, é senlheiro/a (ás veces coa forma disimilada sinlheiro; véxase nota a 478.48), con evolución regular da secuencia [ng’l] a [nʎ] (véxase Ferreiro 1999 [1995]: §91b). Porén, en Martin Codax rexístranse senneira, que mostra o seguinte paso evolutivo da secuencia [nʎ] a [ɲ] (cfr., por exemplo, ŭngŭlam > unlla > uña). Cfr. nota a 1298.2.

• 9

  A forma eire (vv. 1, 7, 13), que convive coa variante gráfico-fonética eiri ‘onte’ (do lat. hĕri), é voz escasamente documentada na poesía profana galego-portuguesas (114.9, 1493.1, 1585.5). De calquera xeito, eire debía ser a forma dominante para indicar ‘día anterior a hoxe’ (véxase o CGPA, s.v. eire, eiri, eyre), pois oonte só se atesta en 1403.6. Na prosa o uso de eire ~ eyre está equilibrado co de oonte ~ ooite ~ ootem (véxase RILG, s.vv.).

  Por outra parte, Cohen intervén na grafía para impor a asimilación maila, en face do formato mais a, que permite unha ou outra lectura (isto é, con ou sen asimilación) conforme indican os datos que as grafías do artigo cando precedido de formas verbais en -r ou -s ou de certas palabras gramaticais (véxase nota a 5.10).

• 14

  A integración da conxunción e no inicio do verso por imperativo métrico está sustentada pola moi frecuente omisión da copulativa por erro de copia, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.). E noutros casos, a métrica e/ou o sentido indica a necesidade da recuperación da copulativa (véxase 6.14, 60.27, 103.18, 110.3 e 17, 230.5, 271.5 etc.). Cfr. nota a 42.15 e 274.19.

• 16

  A presenza de -n- na forma manuscrita <ueno> é simple indicación gráfica da nasalidade fonolóxica de /ẽ/ en vẽo (confirmada neste caso pola lección de V), o mesmo que noutras voces que se rexistran, en especial, nos apógrafos italianos (case sempre con unha das documentacións correcta) en <bona> bõa e, esporadicamente, en <alguna> algũa e <(h)una> ũa, <capaton es> çapatões, <certano> certão, <dona> dõa, <lontano> loução, <lunar> lũar, <mano> mão, <pardonar> perdõar,  <poner> põer, <uano> vão, <uilano> vilão. Sobre estas grafías e as formas do tipo irmana, véxase Ferreiro 2008b.