965 [= RM 63,74]

Toda-las cousas eu vejo partir

Joan Airas de Santiago

Notas

Texto

• *

  Esta cantiga de Joan Airas é, con certeza, unha orixinal composición en que o autor, na procura da innovación poética e da variación, combina temáticas da cantiga de amigo (o amor inquebrantábel do amigo) con temas e estilemas propios da cantiga moral (o mundo ás avesas, a perda dos valores, a mudanza do ben polo mal). Faino, ademais, xa desde os primeiros versos, onde nos sitúa nos parámetros temáticos e estilísticos do sirventés moral para logo, bruscamente, identificar unha voz poética feminina e introducir a figura do amigo e o motivo do seu amor incondicional.

• 2

  Obsérvese a refacción de Nunes (e Littera), que reorienta a semántica do período:

  Toda-las cousas eu vejo partir
  do mod’en como soian seer.

• 4

  Neste verso percíbese unha omisión do artigo (e vej’as gentes partir de fazer / ben que soian...), similar á ausencia do determinante que se manifesta noutras pasaxes do corpus. Eis algunhas pasaxes:

  E, ja que vos comecei a dizer
  ben que vos quero, quero-vos rogar
  que vos non pes... (237.16);

  ca, de pran, est’é oje máis de ben
  que ei (242.15);

  Nunca vos ousei a contar
  mal que mi fazedes levar (553.11-12);

  Por outra parte, tal como estabelece Rodríguez, na edición crítica do cancioneiro de Joan Airas, e argumenta Cohen, non é preciso alterar a lección dos manuscritos no relativo ao pronome vos, en función de dativo ético.

• 6

  Nesta ocorrencia do refrán aparece unha forma mí (de mí querer ben) que interpretamos como forma tónica sen preposición, en función de CD (feito relativamente frecuente na lingua trobadoresca), en liña coas formas min das estrofas II-III. Asemade, isto supón unha leve variación lingüística no refrán, que se rexistra noutras moitas cantigas. Cfr. nota a 27.4.

• 8

  Obsérvese o erro dos manuscritos, coa aparición de <a> en vez de <q̄> ou <que> que vemos tamén noutras pasaxes (especialmente en V): que <q̄> B, <a> V (727.10); quer <quer> B, <auer> V (757.5); aquest’ano <|a astano> B, <a q̄stano> V (1486.21); quand’eu <q̃ndeu> B, <auandeu> V (1665.5) etc.

• 10

  Perante a hipometría versal, a solución gran[de] como adxectivo prenominal da maioría das edicións precedentes non ten apoio no corpus. É por isto que semella axeitada a recuperación da partícula mui, probábel omisión no proceso de copia, como mostran algunhas pasaxes en que os testemuños son diverxentes (A vs. BV: 400.13, 421.19; B vs. A: 194.4; BV vs. A: 421.13; B vs. V: 1184.3).

• 11

  A prioridade concedida a B lévanos a fixar a grafía arcaica na asimilación que se produce no encontro do infinitivo co pronome identificador (cfr. <partilo> en V), que debe ser lida como [l] (véxase unha variación similar en negar-lo-ei A vs. nega-lo-ei B (254.6). En calquera caso, ao longo do corpus achamos diverxencias de representación gráfica destas asimilacións, ás veces con grafías ambiguas que non indican explicitamente tal asimilación; é maioritaria a representación da asimilación en A (vs. BV), moitas veces con formato arcaizante: creer-la coita A vs. creer a coita B (139.2), dizer-lo mui gran ben A vs. dizer o mui gran ben B (302.2), perde-lo sén A vs. perder o sén BV, “sennor”-la chamaria A vs. “senhor” a chamaria BV (807.7). Noutras ocasións, acontece á inversa: perder o sén A vs. perde-lo sén BV (210.8), se fezer / mia sennor o que ten no coraçon A vs. se fezer / mia senho-lo que ten no coraçon BV (222.14). Cfr. nota a 48.14.

• 14

  No Cancioneiro da Vaticana aparece a terminación gráfica -us (<us tēpus>, v. 14; <us>, v. 16) en voces en que é xeral a terminación -os; na realidade, esta grafía aparece case exclusivamente en formas verbais de P4 e nomes masculinos plurais. A súa esporádica presenza, limitada aos apógrafos italianos, mostra que é produto do desenvolvemento da abreviatura <9> en posición final, abreviatura herdada do latín, onde funcionaba como desinencia de nominativo nos nomes da segunda declinación, rematados en -us.