Esta tençon fezeron Pero da Ponte e Afonso Anes do Coton.
I. Edicións críticas: Lapa (1970 [1965]: 89-90 [= LPGP 80]); Panunzio (1992 [1967]: 100-102); Lopes (2002: 104-105); González Martínez (2013: 20-21); Marcenaro (2015: 80); Littera (2016: I, 31-32)
II. Outras edicións: Monaci (1875: 199); Braga (1878: 106); Machado & Machado (1953: IV, 344-345); Fernández Pousa (1956: 808); Juárez Blanquer (1988: 123-124); Gaspar Porras (1995: 57-58).
III. Antoloxías: Álvarez Blázquez (1975: 38-39); Tavares & Miranda (1987: 209-210); Mongelli & Maleval & Vieira (1995: 101).
Rúbrica: PERO da ponte et Asfon/sseanes fezeron esta / Tenzon V
Texto: 2 fezestes] fesestes BV 3 vos] uos BV 4 E] Et B : et V; trobador] gobador B : trebador V 5 vos] uos BV 6 vos] uos BV 8 Afonso Anes, se vos] Afom̄ an̄s seuos BV 9 tornade] Ternade B : t̃nade V 10 e] Et B; escudeiro] est udeyro B : estudeyro V 11 e] Et B; escudeiro] estudeyro B 12 E] Et B : et V 15 mí] mī V 16 cometer] tometer V 20 om. B; escudeiro] oscudeyro V 21 gentes] entes V; chaman] tamā B : thamā V 22 Afonso Anes] Afom̄ āns B : Afom an̄s V 23 e] Et B : et V 24 e] Et B : et V; donas] unas V 25 ren vos quero dizer] om. B; vos] uos V 27 entendo] cantēdo B; faço razon] fazo rraçō V 28 e] Et B : et V; souber] soubor V 29 Ponte] pō B; Deus] des V 31 vos] Vos B : nō V 32 Afonso Anes] A fom̄ an̄s B : Afoman̄s V 33 é] om. V 34 E] et V
1 Pont’, e[n]] Ponte, [en] Panunzio, Marcenaro 2 vós] vos Panunzio 3 foste-vos] foste[s]-vos González Martínez, Marcenaro 4 trobador] gabador Panunzio, Marcenaro 6 min] mi Lopes, Panunzio, Marcenaro, González Martínez 7 vos non] vus non Panunzio 8 Afonso Anes]: Afom[so] Anes Panunzio : Afons’Anes Lopes, Littera : Afons’Eanes Marcenaro 9 vos] vus Panunzio 10 e] et Panunzio 11 e] et Panunzio 12 e] et Panunzio 15 mí] min Panunzio 20 todo escudeyro] todo o scudeyro Panunzio : tod’o ‘scudeiro Littera 22 Afonso Anes] Afom[s]’Anes Panunzio : Afons’Anes Lopes, Littera : Afons’Eanes Marcenaro; est’é] est[e] é Panunzio 23 e] et Panunzio; a] om. Lapa 24 e] et Panunzio; per-servir] per servir González Martínez 25 mais] mais [i] Lapa : [e] máis González Martínez; quero dizer] quero [eu] dizer Panunzio, Littera : [eu] quero dizer Marcenaro 28 e] et Panunzio 29 vos] vus Panunzio 32 Afonso Anes] Afom[so] Anes Panunzio : Afons’Anes Lopes, Littera; filharei] filhar eu en Lapa 33 é verdad’, e vós, ai cor de leon?] [e lidade] vos, ay, Cor de Leom! Panunzio : e lidade vós, ai, cor de leom! Lopes, Marcenaro, Littera : verdade vos á i, Cor de Leon González Martínez
(I) –Pero da Ponte, nunha cantiga de amor que vós compuxestes hai pouco, chamástesvos nela escudeiro; e respondédeme agora a isto, ai trobador: xa que nela vos chamastes escudeiro, por que vos queixades agora de min polos meus panos, que non vos quero dar?
(II) –Afonso Anes, se tal (queixa) vos pesa, voltade onda o voso fiador; e o feito de eu chamarme escudeiro, por que non, se for escudeiro? E se pido algo, vede o motivo para facelo: non podemos todos gañar o sustento así coma vós, que vivides de lidar.
(III) –Pero da Ponte, a quen con esta ou outra razón me viñer atacar, quereréillevos eu responder, se souber, como un trobador debe responder: na nosa terra, así Deus me perdoe, a todo escudeiro que pide pagamento a maioría da xente chámalle «segrel».
(IV) –Afonso Anes, este é o meu oficio e por medio del debo eu gañar o sustento e servir as donas canto puider; mais quérovos dicir unha cousa: eu non renuncio a pedir pagamento a quen entendo que é razoábel (pedirllo), e alá lide quen souber lidar.
(1) –Pero da Ponte, así Deus vos perdoe, non faledes máis de armas, pois non vos cadra nada (isto sábeo calquera).
(2) –Afonso Anes, eu recibirei pagamento, é verdade, e vós (acaso non a recibides), ai corazón de león? E que cada quen cumpra co seu oficio.
Esquema métrico: 4 x 10a 10b 10a 10b 10c 10c 10a (= RM 100:1) + 2 x 10c 10c 10a
Encontros vocálicos: 9 fi·a·dor; 20 todo‿escudeiro; 25 ma·is
Perante as leccións <gobador> B, <trebador> V, algúns editores (Panunzio, Marcenaro) optaron por gabador (e dized’ora tant’, ai gabador), como unha lectio difficilior. Porén, ningún dos códices achega exactamente esa lección, senón que o <gobador> de B debe, na nosa opinión, ser lido como <trobador> a partir do erro <g>/<tr> comprobado en B: traz <gaz> B, <piz> V (777.4). E o <trebador> de V non ofrece problemas para a súa lectura como trobador.
Afons’Eanes do Coton aparece nomeado nesta tenzón como Afonso Anes, a partir da concorrencia das variantes Eanes ~ Anes na antroponimia galego-portuguesa. Neste caso Afonso Anes procede da lección <Afom̄ āns> dos manuscritos, que xustifica o desenvolvemento proposto no texto.
Nestes versos aparece a equivalencia /l/:/ɾ/ na rima veer - souber - segrel, en liña con moitas outras ocorrencias desta equivalencia. Véxase 104.34-35 (al : alongar), 144.1-6 (amar : al), 541.2-3 (amor : frol), 975.12-21 (amar : dar : al : val), 1202.9-10 (atal : guaanhar), 1207.1-2 (bailar : brial), 1207.11-12 (brial : pesar), 1207.16-17 (vestir : min)1 , 1292.r1-r3 (Soveral : estar : Soveral), 1356.1-2 (Natal : dar), 1359.2-6 (cantar : mal : brial), 1369.2-8 (Soveral : atal : falar : Corral), 1379.8-10 (mal : Albar- : tal), 1430.12-13 (priol : melhor), 1495.5-6 (segrel : molher), 1507.13-17 (dar : ferrar : lamaçal : ar), 1515.1-7 (rascar : pesar : Juncal), 1519.8-14 (maenfestar : mal : maenfestar), 1519.15-24 (falar : cuidar : falar : val), 1533.15-18 (disser : segrel), 1534.7-12 (segrel : quiser), 1616.2-4 (Elvas : ervas), 1617.8-12 (cervas : Elvas : relvas), 1617.32-36 (ervas : Elvas : relvas), 1659.12-13 (taful : algur), 1664.9-11 (segrel : mester). Cfr. notas a 206.4-6, 383.19-20, 427.5-6, 453.5-6, 698.5-6 e 877.1-7.
Na poesía trobadoresca galego-portuguesa é moi frecuente o encontro dos pronomes vos e lhe (ou lhi) polo frecuente uso de vos como dativo ético, resolto cunha asimilación da consoante alveolar á lateral palatal (106.14, 135.7, 142.13, 216.18, 254.16, 393.15, 490.13, 562.11, 722.16, 767.2, 819.2, 971.17, 1121.18, 1648.12), coa única excepción en 1388.8. A mesma solución se encontra nas Cantigas de Santa Maria (CSM 135.69, 151.38, 203.4, 265.102), mesmo algunha vez na secuencia pois + lle:
e poy-ll’ ouveron comprada, un dia ante da luz
moveron do porto Dovra (CSM 35.115);e poi-ll’ alçaron a mesa, foi catar logo correndo
logar en que o fezesse (CSM 45.37);foi enton ela moi leda poi-ll’ el diss’ onde vẽera (CM 55.72).
Consideramos a presenza da partícula perfectiva per- en per-servir para ligar sintacticamente os verbos guarecer e servir:
... est’é meu mester,
e per esto dev’eu a guarecer
e per-servir donas quanto poder.
En caso contrario, de lermos per servir (coa preposición per), habería que entender que o trobador ten dúas formas de guarecer: per esto (isto é, por trobar) e per servir donas.
... est’é meu mester,
e per esto dev’eu a guarecer
e per servir donas quanto poder.
Considerando a posibilidade de contaxe bisilábica de mais (Ferreiro 2016c), son desnecesarias as diversas emendas dos editores neste verso ([i] en Lapa; [eu] en Panunzio, Marcenaro, Littera), todas inducidas polo aparente problema de hipometría.
Algúns editores propoñen no inicio deste verso unha lectura baseada no verbo lidar (E lidade...), contra as leccións dos manuscritos: <E u’dade> B, <u’dade> V. Polo contrario, Déborah González propón unha edición do texto cinxida á letra de V (con ausencia da copulativa inicial, fronte a B), tamén defendíbel do punto de vista paleográfico e crítico (véxase tamén González 2021: 224-231). Para alén destas diverxencias textuais, a editora compostelá explicita mesmo tipograficamente a eventual alusión ao belicoso Ricardo I de Inglaterra, Cor de León (1157-1199). A súa relación co movemento trobadoresco deriva do feito de ser fillo de Leonor, duquesa de Aquitania, así como posíbel autor de varios textos líricos (véxase González Martínez 2013: 34).
A ironía da denominación ao militar precedida da exclamación (ai cor de leon) responde á denominación tamén irónica (ai trobador) do v. 4. Para a entender en toda a súa dimensión, cómpre lembrar outra cantiga de Martin Soarez (UC 1376) en que este satiriza a Afonso Anes pola súa vida desordenada e impropia da súa condición de cabaleiro, xa que entre outras cousas, fuxía dos traballos e dos perigos da fronteira.
Nótese, ademais, a presenza do provenzalismo cor, que compite con coraçon.
A equivalencia acústica /l/:/n/ é similar a /l/:/ɾ/, todas elas consoantes líquidas.
Anterior
