1292 [= RM 93,4]

Non mi digades, madre, mal, e irei

Martin de Giinzo

Notas

Texto

• 2

  Consideramos sen-verdade (‘mentiroso’), tamén no v. 7, como unha formación nominal por prefixación similar a outras como sen-conhocer, sen-razon ou sen-saber (véxase Glosario, s.v.), tal como mostra, outrosí, o sintagma no v. 7 (vee-lo sen-verdad’e o mentidor). Con independencia da representación gráfica, que pode ser sen aglutinación formal, eis algunhas ocorrencias desta mesma forma na Crónica Troiana:

  porque nos es tã traedor et tã sen uerdade [...] Et ch[a]maua aas donas todas enganosas et sen uerdade [...] Et façamos que a terra fique por ende despobrada et deytada d[e] gente tã desleal et tã sen uerdade [...] Ay, Deus, cõmo o mundo he cruu et mão et sen uerdade! (cfr. CGPA, s.v.).

  Neste sentido, os editores precedentes, desde o punto de vista gráfico, non parecen considerar o carácter adxectival da formación, en especial Cohen e Littera¹ , que segmentan unha copulativa que contradí tal carácter e o converte nun sintagma de valor adverbial modal: vee-lo sen verdad’e que namorei.

• 3

  Nunes interpreta sempre Soveral como soveral, isto é, como un nome común (‘sobreiral’), fronte á súa consideración como topónimo (véxase nota ao v. 16).

• 3-5

  No refrán aparece a nivelación /l/:/ɾ/ na rima Soveral : estar : Soveral, en liña con moitas outras ocorrencias desta equivalencia. Véxase 104.34-35 (al : alongar), 144.1-6 (amar : al), 541.2-3 (amor : frol), 975.12-21 (amar : dar : al : val), 1202.9-10 (atal : guaanhar), 1207.1-2 (bailar : brial), 1207.11-12 (brial : pesar), 1207.16-27 (vestir : min)² , 1356.1-2 (Natal : dar), 1359.2-6 (cantar : mal : brial), 1369.2-8 (Soveral : atal : falar : Corral), 1379.8-10 (mal : Albar- : tal), 1430.12-13 (priol : melhor), 1507.13-17 (dar : ferrar : lamaçal : ar), 1515.1-7 (rascar : pesar : Juncal), 1519.8-14 (maenfestar : mal : maenfestar), 1519.15-24 (falar : cuidar : falar : val), 1533.15-18 (disser : segrel), 1616.2-4 (Elvas : ervas), 1617.8-12 (cervas : Elvas : relvas), 1534.7-12 (segrel : quiser), 1617.32-36 (ervas : Elvas : relvas), 1664.9-11 (segrel : mester), 1659.12-13 (taful : algur). Cfr. notas a 206.4-6, 383.19-20, 427.5-6, 453.5-6, 698.5-6 e 877.1-7.

• 7

  Mentidor, sinónimo de sen-verdade, é formación lexical única nas cantigas (só se rexistra nun poema da escola galego-castelá, véxase CGPA, s.v.).

• 16

  Neste verso, como noutras pasaxes de Martin de Giinzo, aparece a referencia a Santa Cecilia, unha ermida dedicada a esta santa, aínda sen identificar, probabelmente ligada tamén a Soveral (Sobral), lugar da parroquia de Xeve, no concello de Pontevedra (Galiza), moi próximo a Bagüín, no concello de Marín (véxase cantiga 1292). Por outra parte, Souto Cabo (2018: 88) relaciona o xograr coa parroquia de Xinzo (concello de Ponteareas), onde hai un lugar actualmente denominado Sobral (nome de diversos lugares no sudoeste galego).

  Santa Cecilia, forma presente en todas as cantigas de Martin de Giinzo, agás na última (talvez incompleta), mostra unha forma antroponímica discutida por Montero Santalha (2004), que apunta a posibilidade de Cecilia contituír unha corrección latinizante nos cancioneiros, razón por que propón a emenda Cecia: «É uma modificação que, embora insegura, me parece mais provável que a opção de manter a lição dos manuscritos [...]. Por diversos motivos considero que Cecia devia de ser a forma empregada originariamente pelo trovador, e que a forma Cecília reflectirá uma correcção de influxo culto realizada no processo de transmissão textual. Com efeito, Santa Cecia é forma usada em documentos medievais e que ainda pervive hoje».
  No entanto, é sistemático o uso desta forma nas cantigas de Martin de Giinzo, e varias veces en rima: dia : Cecilia  (1288.1-3, 1290.1-2, 1291.1-2), romaria : Cecilia (1289.1-2), Cecilia : queria (1289.11-12).
  No que di respecto á documentación medieval, só achamos Cezia nun documento de 1289 (véxase TMILG, s.v.):

  Item aa ygregaa de Santa Cezia et da uila I doezema que (...) XV soldos de leoneses.

  As restantes atestacións levan á forma Cecilia (en dia de Santa Cecilia en pã e uino; doc. de mediados do s. XIII) e a Cezilia (Cezilia Afonso; doc. de 1453), forma que tamén aparece nun texto da Chancelaría de Dom Duarte, xunto coa variante Cezilha (cfr. CdP, s.v.). Canto ás Cantigas de Santa Maria, rexístrase só a forma Cezilla:

  E trouxe dous menynnos
  sig’, aquel fill’e hũa filla;
  e macar pequenỹos
  eran, por los de peccadilla
  tirar, en Santa Cezilla,
  na pia sagrada,
  os fez dessa vegada
  A Madre de Deus onrrada ... (CSM 89.74).

  Pou outra parte, tal como en 1288.10, de novo asistimos a unha insólita –e forzada– sinalefa que liga a última sílaba de Cecilia coa conxunción copulativa e.

• 17

  A expresión meu traedor constitúe un singular sintagma que se rexistra no corpus sempre aplicado ao amigo: e non vẽo o meu traedor (753.16, Afonso Lopez de Baian), Oi dizer, por me fazer pesar, / amades vós outra, meu traedor (815.8, Fernan Velho).