I. Edicións críticas: Lang (1972 [1894]: 69 [= LPGP 185-186]); Nunes (1973 [1928]: 9-10); Cohen (2003: 591); Littera (2016: I, 214-215).
II. Outras edicións: Moura (1847: 125-126); Monaci (1875: 66); Braga (1878: 33); Machado & Machado (1952: III, 171); Cohen (1987: 29-30); Júdice (1997: 26); Montero Santalha (2004).
III. Antoloxías: Tavares (1943 [1923]: 42-43); Pimpão (1942: 61); Bernárdez (1952: 42); Tavares (1961: 37).
3 que] (che) q̄ B 4 diz] dix B; coitado] cuytado V 6 podedes] possedes B 7 ] Di(x)z B 8 partirades] pertirades V 19 perda] preda V
4 coitado] cuitado Lang, Nunes 11 por] per Lang, Nunes, Cohen, Littera 17 por] per Nunes, Cohen, Littera 19 perda] preda Lang
(I) Chegoume agora aquí un recado, amiga, do voso amigo, e aquel que falou comigo díxome que está tan coitado que, (nin) por todo canto posuídes, xa non o podedes salvar.
(II) Di que hoxe, pasados tres días, ben o poderiades librar da morte; mais sufriu unha coita tan forte e tan coitado xacía que, (nin) por todo canto posuídes, xa non o podedes salvar.
(III) Co mal que vós lle fixestes, xuroume, amiga fermosa, que aínda que vós exercestes sobre el canto poder quixestes, que, (nin) por todo canto posuídes, xa non o podedes salvar.
(1) E gran perda ocasionades cando tal amigo perdedes.
Esquema métrico: 3 x 7’a 7’b 7’b 7’a 7’C 7’C + 7’c 7’c (= RM 160:443)
Encontros vocálicos: 14 -mi,‿amiga
Non é frecuente achar a variación -oi-/-ui- en coitado/cuitado entre os dous apógrafos italianos, pois, en xeral, é diverxencia que aparece entre o Cancioneiro da Ajuda vs. Cancioneiro da Biblioteca Nacional (cfr. nota a 70.1). Na realidade, nesta voz só se rexistra a variación -oi- B / -ui- V (véxase tamén 570.9, 1212.2, 1293.5). Cfr. nota a 681.4. Véxase Monteagudo (2013 e 2015).
Posse, só atestado nesta cantiga, é sinónimo do substantivo poder, de modo que aver posse é ‘ter o poder ou a posibilidade (para facer algo)’.
Nótese a variación lingüística na preposición per ~ por no refrán. Véxase nota a 27.4-6.
A forma ordinal tercer constitúe unha variante especial de terceiro que só aparece en posición proclítica (1356.1, 1370.6, 1398.7, 1427.4 e 1587.12), e sempre no sintagma tercer dia, tal como acontece tamén nas Cantigas de Santa Maria1 en textos prosísticos de teor literario (Crónica Troiana, Miragres de Santiago etc.) e, mesmo, en documentos forais ou tabeliónicos (véxase CGPA, s.v. tercer, terçer):
It(em) sobre-la demãda deue auu(er) tercer día se o demãdar o dem[ã]dado τ sse o demãdador o leyxar en ssa u(er)dade o demãdado nõ deue a au(er) p(ra)zo. saluo sse pedír acordo. τ sse ffor p(er) p(re)yto τ demandar [prazo pera morador na] vila deue-o a au(er) de tercer dia τ p(er)a ffora da vila au(er) p(ra)zo de do(us) noue dias. e p(er)a ffora do Reyno de tres noue días (doc. de 1294).
Et mandamos ao dicto Martin Bezerra que faça esto asy outorgar a a dicta sua moller daqui a tercer dia (doc. de 1395).
que d'oje a tercer dia quitasen todas las prendas que por la dita rason lles foran peñoradas (doc. de 1417).
Na realidade, prodúcese o mesmo proceso evolutivo en certas formas proclíticas de nomes propios, como Suer (forma proclítica de Sueiro) ou Guter (Guterre), sempre con tendencia á redución fonética perante o apelido; así mesmo, véxase a frecuencia de Outer (Outeiro) en topónimos compostos: Outer de Fumos, Outar de Gistara, Outer de Muas, Outer Rauioso, Outer de Selas, Outer de Vellas (véxase CGPA, s.v. Outer, Outar).
A súa evolución só se pode explicar a partir da fonotacticamente anómala secuencia final [‘ejɾ] que desemboca nunha monotongación, tal como aconteceu tamén con [‘owɾ] ou [‘owl] (véxase Veiga 1982, 1986; Ferreiro 1999: §23b). Véxase nota a 1624.1.
Obsérvese a repetición da conxunción completiva que tras unha frase subordinada (parentética) (véxase nota a 53.17-18):
jurou-mi, amiga fremosa,
que, pero vós poderosa
fostes del quanto quisestes,
que, por quanta poss’avedes,
[ja o guarir non podedes].
Só aparece unha excepción, talvez máis un castelanismo afonsino: mas o que en Babilonia guardou no forn’Ananias / e Misael o menyno e o tercer, Azarias, / guardou aquesta do fogo, que sol non lle noziu nada (CSM 215.42).
Anterior
