988 [= RM 120,28]

Nostro Senhor Deus, que prol vos ten ora

Pero da Ponte

Notas

Texto

• *

  Esta composición constitúe unha mostra de pranto, un subxénero pouco representado na nosa escola, con só seis composicións, das cales cinco, unha delas paródica, son da autoría de Pero da Ponte e a sexta pertence ao xograr Joan, morador en Leon. Neste caso trátase dun laio poético (único pranto feminino no corpus galego-portugués) pola morte de Dona Beatriz (en 1234), a primeira esposa de Fernando III, mai, por tanto, de Afonso X (véxase Corral Díaz 2017).

• 4

  O trobador está a falar da Virxe María, a nai de Deus (vossa madre fóra).

• 10

  A expunción de vos semella a mellor alternativa para recuperar a isometría do verso, tal como consideraron todos os editores, á vista doutros contextos en que vos é un elemento espurio conforme a lección correcta dalgún dos testemuños manuscritos (véxase, por exemplo, 183.4, onde B mostra como A introduciu erradamente o pronome, ou 214.14, onde B presenta, fronte a A, un vos espurio).

• 15-16

  O provenzalismo fol (tamén en 359.9, 901.8, 973.7, 1340.12 e 1632.13) compite con louco no corpus profano, de igual modo que folia e loucura (véxase Glosario).

• 16

  Considerando a posibilidade de contaxe bisilábica de mais (Ferreiro 2016c), é desnecesaria a emenda el[e] de Michaëlis, Panunzio e Littera, provocada polo aparente problema de hipometría.

• 17

  A expresión en forte ponto e en forte ora encóntrase na produción prosística antiga (cfr. CGPA, s.v.); así, case literalmente aparece na tradución da General Estoria:

  Em forte ponto et ora eu naçi; queme meu yrmão enganou ja outra vez et leuou demj́ por engano odereyto das [avantajẽes] et das onrras da mayoria que eu deuya aaver por que sóóm omayor yrmão, et leyxou me poble.

  Na tradución galega da Crónica de Castilla e da Estoria de España atéstase a expresión nos mesmos termos que os de Pero da Ponte:

  Senor, en forte ponto et en forte ora vimos nos a priiom do conde Sant Diaz, ca toda uosa terra se perde por ende, tãto he o mal que Bernaldo y faz. 

• 19

  A forma conorto constitúe outro provenzalismo, máis utilizado na poesía profana do que a variante patrimonial conforto. Véxase nota a 624.16.

• 20

  A presenza de -n- na forma manuscrita <bona> de B é simple indicación gráfica da nasalidade fonolóxica de /õ/ (confirmada neste caso pola lección de V), o mesmo que noutras voces que se rexistran esporadicamente, en especial, nos apógrafos italianos (case sempre con unha das documentacións correcta) en <alguna> algũa e <(h)una> ũa, <capaton es> çapatões, <certano> certão, <dona> dõa, <lontano> loução, <lunar> lũar, <mano> mão, <pardonar> perdõar, <poner> põer, <uano> vão, <ueno> vẽo, <uilano> vilão. Sobre estas grafías e as formas do tipo irmana, véxase Ferreiro 2008b.

  Por outra parte, a lección de Littera (ende fora) indica que fora é considerada a forma verbal de antepretérito de indicativo de seer. Non obstante a posibilidade semántica de tal interpretación, a rima con ora indica que estamos perante o adverbio fora, tamén con vogal tónica aberta (véxase Montero Santalla 2000: 1.374-1.375).

• 21

  Aínda que minoritaria, a variante con grafía -x en Beatriz é tamén moi frecuente nos textos medievais –notariais, cronísticos– conforme os datos subministrados polo Corpus Galego-Portugués Antigo (cfr. CGPA, s.v.), talvez pola súa importación desde o italiano Beatrice. Cfr. notas a 74.13, 135.18, 429.24, 631.4.

  Trátase da raíña Dona Beatriz de Suabia, a primeira esposa de Fernando III e nai de Afonso X.