I. Edicións críticas: Nunes (1973 [1928]: 320-321 [= LPGP 802-803]); Cohena (2003: 352); Littera (2016: II, 330-331); Cohenb (2016b: 13).
II. Outras edicións: Monaci (1875: 251); Braga (1878: 136); Machado & Machado (1956: V, 181-182); Montero Santalha (2004).
III. Antoloxías: Álvarez Blázquez (1975: 183-184).
1 Assanhou-s’o] Assanhoussꝯ B 7 quant’el] qn̄ tel V 8 mi-o] meo B : me V 13 quiser] qser V 17 Depoylo tiueu grisado V 25 manha] manho B 27 mandadeir’e] mandadey\re/ V 28 verra] veira B 29 e el ande] eclande V
Na edición de 2016, Rip Cohen presenta esta composición disposta en versos longos, cunha estrutura métrica 15’a 15’a 15’B 15’B.
4 Deus-lo sab’, e] Deu-lo sabe Nunes, Cohena, Cohenb 12 me] mi Nunes 17 Depois-lo] Depoi-lo Nunes : Depoilo Cohena, Cohenb : Depoi’lo Littera 21 comigo] comigu’ Nunes 24 e non mi-o] e e non me Nunes 27 mandadeir’e xi m’assanha] mandad’e re-xi-m’assanha Nunes 28 ca] cá Littera 30 sanhud’e] sanhude e Nunes; me] mi-o Nunes : mho Cohena, Cohenb : mi o Littera 32 mi-o] me Nunes
(I) Enfadouse moito o meu amigo comigo porque non procurei como falase comigo; sábeo Deus, non ousei, e por iso, se quixer, ande irado e non mo reclame: ande irado tanto canto quixer e non mo reclame.
(II) Quero mandar eu, belida, a meu amigo que estea ledo comigo en Santa Marta, na ermida, e que alí me vexa se quixer, e, se non, ande irado e non mo reclame: ande irado tanto canto quixer e non mo reclame.
(III) Despois de que o tiven todo disposto, porque el se foi de aquí irado, esperei polo seu mandado, e non o vin, e inimizado está comigo, e alá ande irado e non mo reclame: ande irado tanto canto quixer e non mo reclame.
(IV) Sei que non coñece o meu carácter, xa que non quere enviarme recadeiro e enfádase moito comigo, porque virá se eu quixer; mais eu non quero, e ande el irado e non mo reclame: ande irado tanto canto quixer e non mo reclame.
Esquema métrico: 7’a 7b 7’a 7b 7’c 7’C 7’C 7’C (I, IV [= RM 105:3]) + 7’a 7’b 7’a 7’b 7’c 7’C 7’C 7’C (II-III [= RM 105:4])
Encontros vocálicos: 6 mi͜-o; 8 mi͜-o; 9 En·vi·ar; 11 na‿ermida; 14 mi͜-o; 16 mi͜-o; 21 comigo,‿e; 22 mi͜-o; 24 mi͜-o; 26 en·vi·ar; 32 mi͜-o
Ao longo da cantiga a palabra rimante ande repítese no 5º verso das estrofas, así como no segundo verso do refrán.
Neste texto rexístrase o pretérito de subxuntivo falasse con valor de pospretérito (‘falaría’). No corpus das cantigas profanas, existen casos similares deste uso verbal:
ca me jurou que nunca se ja de mí partisse (345.7);
O que jurava que me non visse
por non seer todo quant’el disse,
par Deus, donas, aqui [é ja!] (653.7).Ca preit’avia comigo,
ergo se fosse coitado
de morte, que se veesse
o máis cedo que podesse (711.r1).Vistes vós, amiga, meu amigo,
que jurava que sempre fezesse
todo por mí quanto lh’eu dissesse? (790.2);ca mi jurou que se non partisse
d’aqui, e foi-se sen meu mandado (790.9).mais sei que, des i,
tanto [so]fresse com’eu sofr’aqui: / ... (859.13).
De calquera xeito, na literatura coeva documéntanse máis ocorrencias deste uso, por exemplo, na Crónica Troiana:
Depoys que el rrey Leomedón achou seu sobriño morto, prometeu que nũca entrasse en Troya, se o nõ vĩgasse (...) Sabede que, cõmoquer que era moyto ardido, en tal gisa foy desmayado que nõ soubo que fezesse, nẽ soubo de ssy tomar cõsello (Lorenzo 1985: 224-225).
Tamén na Crónica Geral d’Espanha de 1344 se pode ver o mesmo uso:
E, despois que lhe todo ouve dito, rogoulhe que a conselhasse como fezesse em tal coyta como esta (Cintra 1954: II, 306).
A secuencia <s-l> (e <r-l>), en que está implicada a forma arcaica lo(s) ~ la(s) do pronome identificador, debe ser lida como [l] no encontro con certos vocábulos acabados en -s (ou -r), con independencia de que a grafía presente a forma máis antiga ou non (véxase tamén nota a 83.21 e 139.2). Na lingua medieval, e no corpus trobadoresco profano máis en concreto, o pronome identificador sofre asimilación fonética xeral cos pronomes átonos nós, nos, vós, vos e lhes, así como co indefinido todos e coas preposicións por ~ per, des e tras e cos adverbios alhur e depois (véxase nota ao v. 17), xunto con mais e pois (adverbios e/ou conxuncións); polo contrario, coas formas verbais acabadas en -r ou -s a representación da asimilación é vacilante. Para alén destes fenómenos asimilativos máis ou menos sistemáticos que chegan na lingua oral até hoxe, na lingua trobadoresca tamén aparecen outras asimilacións con formas adverbiais e conxuntivas alén de mais e pois (véxase nota a 331.7), con formas pronominais diferentes das citadas (véxase nota a 334.4), con algúns substantivos (véxase nota a 25.16) e, finalmente, co adxectivo melhor (véxase nota a 185.8) e mais con algúns participios plurais (véxase nota a 960.24).
En calquera caso, alén de despois-lo / depoi-lo (véxase nota ao v. 17), achamos outras diverxencias nos manuscritos, onde se detecta a preferencia de A (e N) por unha representación arcaizante: pois-la vir A vs. poila vi B (136.19), pois-la vi A vs. poila vi B (174.18), Deus-lo sabe A vs. Deu-lo sabe B (177.3), pois-la A vs. poila B (275bis.8), Deus-la fezo A vs. Deu-la fez B (277.17), mais-lo poder ja non é meu A vs. mai-lo poder ja non é meu BB’V (901.10), bẽeiga Deus-la sennor A vs. beenga Deus a senhor B’V (901.26), miraremos-las ondas! N vs. miraremo-las ondas BV (1297.r). Mais tamén se rexistra variación inversa ou diverxencias dentro do mesmo cancioneiro: poi-la cinta achei B’V vs. pois-la cint’achei B (48.14), Deu-los leix(e) A vs. Deus-los leix(e) B (83.21, 199.33), sode-la mellor / dona A vs. sodes a melhor / dona B (217.10), Mai-la mesura A vs. Mais a mesura B (217.15). Cfr. nota a 965.11.
Para alén do que acontece con mais e pois, obsérvese como o adverbio depois pode aparecer con asimilación fonética co pronome identificador (tamén en 331.7), igual que alhur ou a conxunción macar, feito que tamén se rexistra nas Cantigas de Santa Maria: Depoi-lo Emperador se foi (CSM 5.33); maca-lo encobrir queiran (CSM 188.6). Véxase nota a 25.10. En calquera caso, reaparece a grafía arcaizante, tal como xa acontece con Deus-lo no v. 4 desta mesma cantiga.
No segundo verso do refrán da estrofa IV (sanhud’e non me demande) aparece unha leve variación expresiva –nivelada nas precedentes edicións– a respecto das anteriores ocorrencias do refrán (mi-o). Cfr. nota a 27.4.
Anterior
