294 [= RM 141,3]

O que vos diz, senhor, que outra ren desejo

Rodrig'Eanes Redondo

Notas

Texto

• 3

  A voz mentiral ‘mentiroso’, probábel provenzalismo (véxase García-Sabell Tormo 1990: 227-228), ten escasas ocorrencias no corpus poético trobadoresco profano (véxanse 578.8, 917.13, 953.5); tamén se atesta esporadicamente nas Cantigas de Santa Maria (véxase Mettmann 1959-1972: IV, s.v.) e moi raras veces na prosa (véxase CGPA, s.v. mentiral): 

  e quen nos quiser mentir peyte a outra parte C morabetinos e seya mentiral (doc. 1269).

  E aquelle que hy nõ fosse ao dya que fosse posto, que ficasse por mentiral e fallido e que perdesse os reynos (Crónica Geral de Espanha de 1344).

  Co mesmo significado, no corpus profano achamos mentidor (1292.7) e mentireiro (1389.3), fronte ao fantasmal mentido de Michaëlis.
  A forma sejo, P1 de presente indicativo de seer, resultado da conxugación regular de sedēre neste tempo (sedeo, sedes etc.), compite desvantaxosamente cos resultados de sŭm (> son) e *sono (> so͂o, soo) (véxase Ferreiro 1999: §218b).

• 4

  Na lingua trobadoresca xa é común o resultado no(s), na(s) para o encontro da preposición en co artigo (ĭn + ĭllum > enno > eno > no). Con todo, aínda é relativamente frecuente a forma intermedia sen aférese, (eno/ena) que se revela verdadeiramente rara coa grafía máis arcaica (enno/enna), anterior á simplificación da consoante xeminada (véxanse tamén 10.10, 205.9, 486.17, 813.7 e 16, 842.14, 1119.9, 1314.7 e 10, 1337.21).

• 6

  Non se pode admitir a lección michaëliana do refrán, pois constitúe unha errada lectura de B.

• 7-13

  É relativamente frecuente a omisión da copulativa inicial de estrofa (e de fiinda ou de verso) nos manuscritos, que nos permite neste caso restaurar a isometría versal. Casos semellantes documéntanse en 106.8, 151.7, 157.7, 163.11, 261.13, 293.8, 294.7 e 13, 332.7, 408.7, 447.7, 448.8, 490.19, 586.11 etc. Así, para alén de manter acento fixo na sexta sílaba, no v. 13 nivélase tamén a estrutura co v. 7, ao tempo que se evita a modificación de desguisada en des[a]guisada (véxase nota a 468.9).

• 8

  A presenza de sabi (‘sabe’) como P3 de presente de indicativo de saber en 109.20 permite fixar con naturalidade o texto aducido en B. Na realidade, a (minoritaria) terminación -i, pode acharse sen regularidade, na P1 dos pretéritos fortes, e tamén en algún substantivo (sangui), nalgúns adverbios (eiri, tardi, longi) e moi raramente nalgunha outra forma verbal allea ao pretérito, como guii ‘guíe’ (1407.15). Véxase Mariño Paz (2009).

  Na produción medieval achamos a forma sabi n’A demanda do Santo Graal (cfr. CGPA):

  – Ora sabi, disse el, que eu som [S]amaliel, filho de Froila que foi rei de Gauna que rei Artur matou ante Paris.

  De todos os xeitos, a obra medieval que con maior frecuencia presenta formas verbais (imperativas) similares con -i~-y é o Tratado d’Alveitaria do Mestre Giraldo, onde podemos achar multiplicada a forma (s)saby a carón de moitas outras, como cozy ~ cozi, entendy, fiquy, inchy ~ jnchy, meixi ‘mexe’, mety, moy ‘moe’, rrety ‘derrete’, tolhy... (véxase Pereira 1909).

• 9

  A inclusión do pronome feita por Michaëlis converte o verso en hipermétrico.

• 11

  É necesaria a copulativa inicial do verso para a correcta contaxe métrica do verso: nesta posición é moi frecuente omisión da copulativa por erro de copia, como mostran os abondosos casos en que algún dos manuscritos ofrece a lección correcta: A vs. B (65.29, 117.12, 165.10, 174.12 etc.), B vs. V (424.14, 1195.16 etc.), V vs. B (403.6, 1614.20 etc.).

  Por outra parte, assi Deus me veja é, sen dúbida, unha frase formularia aseverativa, equivalente a moitas outras existentes no corpus, como assi Deus me perdon, se Deus me salve etc. Cfr. nota a 79.16.

• 13-14

  Fronte á puntuación e forzada sintaxe de Michaëlis e Littera, o sentido e a coherencia expresiva aconsella a puntuación agora proposta, con cousa desguisada como atributo de é.

• 15

  A forma <cõmo> de B, que tamén se encontra en V, mostra unha grafía latinizante que aparece esporadicamente nesta conxunción nos apógrafos italianos, mais que é moi frecuente na prosa galego-portuguesa. Véxase nota a 63.2.

• 17

  Parece evidente a ausencia no manuscrito de vejo, mais a súa restauración levanta o problema da eventual sinalefa ca‿u, contraditoria cos usos trobadorescos; con todo, podería considerarse a posibilidade de creades computar como dúas sílabas, ou a omisión do pronome no, ou a expunción da propia conxunción ca.

• 20-21

  A repetición do verso ben poderían ser produto dun lapso de copia, de modo que a fiinda constase só de tres versos; porén, mantemos a lección tal e como foi transmitida polo Cancioneiro da Biblioteca Nacional.

• 22

  A parte final do verso conclusivo da cantiga (<Como en outro tenpo foy dare que nyda>) levantou problemas diversos de interpretación a partir da hipotética existencia dun erro de copia. É por iso que Michaëlis estabeleceu unha lectura conxectural (como en outro tempo foi, [seredes servida]), seguida por Littera, que, porén, na edición electrónica suxire unha outra lectura alternativa máis recente, tamén conxectural, proposta por Rios Milhám: como em outro tempo foi, dar-m’-edes guarida.

  Non obstante, a interpretación realizada por Arias Freixedo (2023) demostra que lonxe de estar errada, a lección fiel do manuscrito fai transparecer dúas novas referencias antroponímicas da Materia de Bretaña, Erec e Enida, personaxes do máis antigo roman de Chrétien de Troyes, titulado Roman d’Erec et Enide.