47 [= Tav 46,1]

Con vossa graça, mia senhor

Fernan Paez de Tamalancos

Notas

Texto

• *

  En Littera, a rúbrica que os manuscritos recollen para as cantigas 48 e 1354 aparece atribuída a esta cantiga.

• 1

  A fórmula con (vossa) graça, xunto con con graça (de vós) (281.7 e 809.22 e 32) serve para pedir licenza ao interlocutor, asociándose sempre ao acto de despedida da senhor, igual que nas Cantigas de Santa Maria: e, com’ era costumada, / na ygreja se meteu / e à omagen correu / por se dela espedir. / E ficando os ge͂ollos, / disse: «Con graça, Sennor» (CSM 59.62). De calquera maneira, a presenza do posesivo é rara, pois só a achamos neste contexto e mais en con minha graça na tradución galega da Crónica de Castilla e da Estoria de España: et que vaades cõ mjna graça (Lorenzo 1975: I, 431).

• 4

  Lémbrese que traedor, como todos os nomes acabados en -or, é invariábel no período medieval (cfr. a omnipresente senhor), e só no final do período se manifesta unha forma feminina analóxica (véxase Glosario, s.v. senhora, con nove ocorrencias unicamente).

• 5-8

  Todos os editores manteñen o ca inicial de verso en B a pesar da inexistencia de crase da conxunción causal (e comparativa) ca (Ferreiro 2012b) e da obvia (por repetida) resistencia á sinalefa desta partícula. Así, moi probabelmente debamos pensar que, como acontece con outros elementos lingüísticos de escaso corpo fónico e alta frecuencia nos textos (e, i, eu etc.), ca teña unha presenza adventicia neste verso, causando problemas sintácticos e, sobre todo, métricos. Alén da xa sinalada anómala sinalefa *ca‿avendo, debe mencionarse, como argumento que avala o seu carácter de elemento espurio, a excesiva acumulación de partículas causais (ca, v. 2, porque, v. 4, *ca, v. 5). No tocante á sinalefa, debe indicarse que nunca se verifica sinalefa de ca nas cantigas transmitidas polo Cancioneiro da Ajuda, o manuscrito máis fiábel: en 279.10, a inicial copia do verso ca estou de vós como vos eu direi de A (esencialmente coincidente coa de B), que obrigaría á sinalefa ca‿estou para a medida decasilábica, foi corrixida nó códice do Colégio dos Nobres coa supresión de eu e a conseguinte restauración do hiato ca | estou. Ademais, existen ao longo do corpus outras probas indirectas que confirman que, ás veces, a presenza da conxunción é resultado dun erro de copia. Así ocorre, por exemplo, na cantiga 938.3: os dous apógrafos italianos presentan a lección redundante <ca poys>, onde é necesario expunxir ca.
  A partir da manutención de ca en todas as edicións desta cantiga, aparecen os problemas sintácticos, que provocan puntuacións dispares e que levan a Lapa e a Lopes á emenda e[u] para simplificar sintacticamente o período e ligar amei (v. 7) con ouvestes (v. 8).

• 11

  De novo, a integración realizada restaura a omisión da abreviatura na copia do verso.

• 12

  Aínda que minoritaria, a forma milhor, con pechazón de /e/> /i/ por influencia de consoante palatal (por iode na súa base etimolóxica meliōrem), ten certa presenza na lingua trobadoresca.

• 15

  O provenzalismo a dur ‘dificilmente, apenas’ (tamén en 237.8, 592.3, 712.3) convive e compite coa variante de dur, que só se atesta en 215.18 e 1128.9.

• 19-20

  Eis outro exemplo de tmese métrica no corpus profano, en que o poeta estabelece un corte entre a base verbal dunha forma futura con pronome mesoclítico, que pasa, xunto coa desinencia, para o verso seguinte. Tal segmentación versal é tamén presente en 14.25-26, 36.6-7, 219.15-16, 308.11-12, 1138.13-14, 1476.3-4, 1538.15-16 e 1637.10-11. Cfr. notas a 37.18-19, 123.24-25, 482.1-2, 1542.3-4.

• 20

  O indefinido u͂u (e tamén algu͂u e neu͂u) debería, aparentemente, computar como bisilábico, e así acontece con certa frecuencia ao longo do corpus; porén, na maior parte das súas aparicións funciona como unha forma monosilábica, revelando dese xeito que se trata dunha grafía conservadora. Algo similar acontece con bõo ~ boo (véxase nota a 241.10) e, aínda en menor medida, sõo ~ soo (véxase nota a 10.25), que son basicamente voces bisilábicas, aínda que nalgunhas ocasións computan como unisilábicas.

• 20-21

  Na poesía cortés o termo entendedor aplícase aos namorados que manteñen unha relación que está aínda nunha fase de coñecemento mutuo e de cultivo do desexo, en que conversan e se intercambian prendas en sinal de correspondencia, tales como as cintas con que cinxen as propias vestimentas á cintura. Trátase da fase previa á de drudo, á que se chega cando os amantes satisfacen o seu desexo por medio de relacións carnais.
  Neste caso, o entendedor é caracterizado como vilão, o que indica que o home con quen a senhor quería namorar era de condición non nobre.

• 21-22

  Nótese a desnecesaria emenda dalgúns editores nun que relativo que tamén ten o valor de ‘quen’ na lingua medieval.

• 23

  A cinta é o cordón con que se apertaba a camisa ou o vestido á cintura. Por ese uso como ataxe, foi tomada como símbolo de unión e de fidelidade entre os namorados, que se intercambiaban anacos de cintas para mostrar que o amor era correspondido e tamén cando se separaban por un período longo, para manteren viva a chama do amor e a fidelidade. Por iso o protagonista da cantiga seguinte (cantiga 48) decidiu cambiar de namorada cando a que el consideraba súa senhor aceptou a cinta doutro cabaleiro, pois decatouse de que non lle correspondía.